Türkiye’de Antep Fıstığı Nerede ve Hangi Şehirde Yetişir?

Antep Fıstığı: Yetişme Koşulları ve Özellikleri

Antep fıstığı, özgün lezzeti ve besin değerleriyle dünya mutfağında önemli bir yere sahip olan bir yemiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin sıcak ve kuru iklimi, Antep fıstığının en iyi yetişme koşullarını sunmaktadır. Bu eşsiz lezzetin ana vatanı olan Şanlıurfa ve Gaziantep, Türkiye’nin ve dünyanın en önemli Antep fıstığı üretim merkezlerindendir.

Bu içeriğimizde hem yeşilin tonuna hem fıstığın leziz bir çeşidine isimini veren Antep fıstığı ve ağaçlarının yetiştiği bölgelerde gezintiye çıkıp faydalarını keşfediyoruz!

Antep Fıstığı Nedir?

Antep fıstığı, Anacardiaceae sakız ağacıgiller familyasından Pistacia vera türünden kabuklu bir meyvedir. Antep fıstığı ağacının meyvesinin kurutulması ve çeşitli işlemlerden geçirilmesi ile Antep fıstığı kuru yemişi elde edilir. Sıcak ve kuru iklimlerde verimli yetişme imkanı bulur.

Kuru yemiş olarak tüketilebilir, kabuklarından ayıklandıktan sonra şerbetli, sütlü, çikolatalı ve meyveli tatlılarda aroma veren bir malzeme olarak kullanılabilir.

Antep Fıstığı Nerede, Hangi Şehirde Yetişir?

Antep fıstığının ana vatanı Orta Doğu’dur. Türkiye, İran, Hindistan, Suriye, Irak, Meksika gibi ülkeler Antep fıstığı yetiştiriciliğinde önde gelen ülkelerdir.

Türkiye’de, sakız ağacıgiller (Anacardiaceae) familyasından “Pistacia vera” türünün bir çeşidi olan keten gömleği (keten köyneği) Antep fıstığı 2014 yılından itibaren en çok Şanlıurfa ilinde yetiştirilir. Şanlıurfa’yı Gaziantep, Nizip, Kahramanmaraş, Siirt, Malatya, Adıyaman, Diyarbakır şehirleri takip eder. Orta Doğu meyvesi olduğundan Şam fıstığı olarak da bilinir.

Türkiye’de %95 oranında Güneydoğu Anadolu Bölgesi sınırlarında yetiştirilen fıstık, diğer ülkelerdekine oranla daha yağlı olduğundan bu fıstık türleri içinde en lezzetlisi Antep fıstığıdır. Türkiye’deki üretimin %80’i ise Şanlıurfa ve Gaziantep illerinde gerçekleşir.

TÜİK 2021 verilerine göre Şanlıurfa, Antep fıstığı üretiminde %38,5’lik paya sahiptir. Bu veriye göre, Türkiye’de Antep fıstığı en çok Şanlıurfa’da yetiştirilmektedir. Şanlıurfa’yı ise Gaziantep ve Siirt takip etmektedir.

2021 yılında 3,9 milyon dekar alanda Antep fıstığı
üretimi gerçekleşmiştir. Şanlıurfa 1,5 milyon da alan ile
en fazla üretim alanına sahip ildir.

2021 yılında 119 bin ton Antep fıstığı üretimi
gerçekleşmiştir. Şanlıurfa 39 bin ton ton ile ilk sırada yer
almaktadır

Kaynak: arastirma.tarimorman.gov.tr

Antep Fıstığı Nasıl Yetişir?

Antep fıstığı meyvesi, yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk geçen iklimlerde yetişir. Antep fıstığı hangi iklimde yetişir? Sıcak havaları sevdiğinden yaz mevsimindeki sıcaklıkların uzun süre devam ettiği sıcak iklimlerde kolaylıkla yetişme imkanı bulur.

Antep fıstığı yetiştirmek için, kavrulmamış çiğ haldeki çekirdeği gerekmektedir. Çekirdek toprağa ekilir. Tabanı su tutan topraklar, bu ağacın yetişmesi için uygun değildir. Fazla sulama gerektirmeyen Antep fıstığı bitkisi yılda 10 kiloya ulaşan ağırlıkta meyve verebilir.

Urfa keten köyneği fıstığı 16.09.2022 tarihinde coğrafi işaretli ve tescillenmiş olup yetişme aşamaları aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır:

• Aşılama
• Toprak işleme
• Gübreleme
• Budama
• Hasat
• Kurutma
• Kavlatma, çıtlatma
• Kavurma
• Depolama

Kaynak: ci.turkpatent.gov.tr

İklim ve Toprak

• Antep fıstığı, sıcak ve kuru iklimleri tercih eder. Don olaylarının yaşandığı soğuk kış aylarına dayanıklı olmalıdır.
• Toprak açısından, iyi drene edilebilen, kireçli-tınlı topraklar Antep fıstığı yetiştiriciliği için uygun olarak kabul edilir.

Toprak Hazırlığı

• Toprak, fidelerin iyi büyümesi için uygun besin maddeleriyle zenginleştirilmelidir.
• Toprağın iyi drene edilmiş olması önemlidir.

Fide Dikimi

• Antep fıstığı fideleri genellikle sonbaharda dikilir.
• Fide dikimi sırasında fideler arasındaki mesafe ve sıra aralıkları belirlenmelidir.

Bakım ve Sulama

• Antep fıstığı yetiştiriciliğinde düzenli sulama önemlidir, özellikle ilk yıllarda.
• Bitkilerin iyi büyüyebilmesi ve verimli olabilmesi için yeterli su sağlanmalıdır.

Gübreleme

Toprak analizi sonuçlarına dayanarak uygun gübreleme yapılmalıdır. Antep fıstığı genellikle azot ve fosfor açısından zengin bir gübreleme ihtiyacı duyar.

Hasat

• Antep fıstığı ağaçları genellikle 4-5 yıl sonra meyve verir. Hasat, genellikle eylül-ekim aylarında gerçekleşir.
• Hasat edilen kapsüllerin içindeki tohumlar daha sonra işlenir ve nihai ürün elde edilir.

Antep Fıstığının Özellikleri Nelerdir?

Antep fıstığı ağacı kısa boyludur ve çiçekleri üzümü andıran salkım şeklindedir. Çalımsı, sık dallanan ve yere yakın bir ağaç türüdür. Antep fıstığı ağacı, altın veya yeşil altın ağacı olarak da bilinir. Bu söylemin en büyük sebebi, üreticisine fazlaca kar sağlamasıdır.

Botanik Özellikler

• Antep fıstığı, Pistacia vera ağacının tohumudur.
• Pistacia vera, çoğunlukla 3-4 metre uzunluğunda, sık dallı bir ağaçtır.
• Kabuklu bir kapsül içinde büyüyen tek bir tohum içerir.

Renk ve Görünüm

• Antep fıstığı genellikle yeşil renkte olup kabuklu olarak satılır.
• İç kısım, kabuklu olduğunda açık yeşil renkte görünür.

Lezzet ve Dokusu

• Antep fıstığı, hafif tatlı ve yoğun bir lezzete sahiptir.
• İç kısmı, çiğnenirken hafifçe gevrek ve kremsi bir dokuya sahiptir.

Besin Değeri

• Antep fıstığı, protein, lif, sağlıklı yağlar, vitaminler (özellikle B grubu vitaminleri) ve mineraller (özellikle bakır, manganez, fosfor) bakımından zengin bir besin kaynağıdır.
• Oleik asit gibi sağlıklı yağlar içerir ve antioksidan özelliklere sahiptir.

Antep Fıstığı Çeşitleri Nelerdir?

• Tekin: En kaliteli fıstık çeşidi olup yüksek verim sağlar.
• Barak Yıldızı: En erken olgunlaşan türdür.
• Kırmızı: Yaygın değildir, yazların kısa sürdüğü kesimlerde görülür.
• Halebi: Kalitesi yüksek ancak verimi düşük olan çeşittir.
• Uzun: Orta kalitede olmasına karşın veriminin çok yüksek olduğu fıstık çeşidi, ülkemizde çok yaygın kullanıma sahiptir.
• Ohadi: Çok geç olgunlaşır ve verimi de düşüktür.
• Siirt: İhraç edilen fıstık çeşitlerimizden olup, Antep fıstıklarının en kalitelisidir.

Antep Fıstığı Kalori ve Besin Değeri Nedir?

• 100 gr Antep fıstığı 562 kcal içerir.
• 1 avuç Antep fıstığı kaç kalori? 1 avuç Antep fıstığı (18 gr) 101 kcal,
• 1 adet Antep fıstığı kaç kalori? 1 adet (0,3 gr) Antep fıstığı 3 kcal değerindedir.

Antep fıstığı yağ oranı 45 gramdır, trans yağ ve kolesterol içermez. Antep fıstığı protein oranı 20 gramdır. A, C, E ve B6 vitaminleri ile birlikte; demir, kalsiyum ve magnezyum da içerir.

Antep Fıstığı Faydaları Nelerdir?

• Antep fıstığı protein ve lif açısından zengin bir kaynaktır; tokluk hissi verir, sindirim sağlığını destekler.
• Magnezyum, fosfor, potasyum, kalsiyum, A, C, E ve B6 vitaminleri gibi vitamin ve mineral değerlerinden zengindir.
• Antep fıstığı tüketimi, kolesterol seviyelerini düzenleyebilir ve kalp sağlığını olumlu yönde etkileyebilir. Özellikle LDL (“kötü” kolesterol) seviyelerini azaltma potansiyeli bulunmaktadır.
• Antep fıstığı, kan şekerini dengeleyebilecek lif ve sağlıklı yağları içerir. Bu özellik, diyabet yönetiminde olumlu bir rol oynayabilir.

Antep fıstığı alerjisi bünyeden bünyeye değişkenlik gösterebilecek bir durumdur.

Kuru yemişlere alerjisi olanların dikkatli tüketmesi önerilir.

Bademin Faydaları Nelerdir?

Kaju Fıstığının 10 Şaşırtıcı Faydası

Cevizin Faydaları: Ceviz Yemek Neye İyi Gelir?

Yer Fıstığının Enerjinizi Yükseltecek 10 Faydası

Fındığın Faydaları: Her Gün 1 Avuç Fındık! Peki Neden?