Polikistik Over Sendromu Nedir? Belirtileri, Tedavisi, Diyeti

20-30 Yaş Aralığındaki Kadınlar İçin Yaygın Risk

Polikistik Over Sendromu

Dişi üreme sisteminin önemli bir parçası olan yumurtalıklar, yumurta ve hormon üretilmesini sağlar. Şekli bademe benzeyen ve grimsi renkli bir çift oval yapıdan oluşan yumurtalıklar, rahim ve pelvis duvarının iki tarafına da yapışık hâlde bulunur.

Üreme çağındaki kadınlarda en sık rastlanılan endokrin bozukluk olan polikistik over sendromu, neredeyse her 10 kadından birinde görülür. Yumurtalıklar, böbrek üstü bez, hipofiz bezi ve santral sinir sistemi arasındaki etkileşimlerin bozulmasına neden olan hastalık, kronik bir şekilde seyreder.

Kadınların yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bu hastalığın başlamasına neden olan faktörler, henüz tam olarak bilinememektedir. Genellikle genetik olduğu düşünülen hastalıkta çevresel faktörlerin de etkisi büyüktür. Tedavi edilmediğinde şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, kalp damar hastalıkları, kısırlık veya kanser gibi ciddi problemlere yol açabilen polikistik over sendromunun erken teşhis edilmesi, tedavinin başarısı açısından oldukça önemlidir.

Polikistik Over Sendromu Nedir?

Polikistik over sendromuna sahip olan kadınlarda erkek hormonu olarak bilinen androjen seviyesi yüksektir. Kadın vücudunda yer alan yumurtalıklar, adet dönemlerinde döllenmeye elverişli bir adet yumurta geliştirir. Gelişen yumurtalar, olgunlaşma sürecini tamamlamak için içi sıvı dolu bir kesecik olan ve folikül denilen bir yapıya yerleşir.

Polikistik over sendromunda ise yumurtalıklarda birçok yumurta gelişir ve hepsi de aynı anda olgunlaşmaya çalışır. Yumurta sayısının fazla olması, beklenen kaliteye ulaşılmasını önler ve bu yumurtaların hiçbiri döllenme yeteneği taşımaz. Bu durum, hastalara yapılan ultrason muayenesinde yumurtalıklarda içinde gelişmemiş yumurta bulunan birçok folikül kistler şeklinde görülür.

Stein-Leventhal sendromu olarak da bilinen hastalık, yumurtaların serbest bırakılmasını sağlayan progesteron ve östrojen gibi cinsel hormonlarda bozulmalara sebep olur. Polikistik over sendromu olan kadınlarda androjen hormonu yüksekliği, olgunlaşan ve gelişimini tamamlayan yumurtaların serbest bırakılmasını önler. Yumurtalıklardan atılamayan yumurtalar, folikül içinde kalarak kistler oluşturur.

Genellikle 20-30 yaş arası kadınlarda yaygın olarak görülen polikistik over sendromu, bazen âdet döngüsü yeni başlayan genç kızlarda da oluşabilir. Hastalığın gelişiminde insülin hormonunun da etkili olduğu düşünülmektedir. Genel olarak polikistik over sendromu olan hastalar, yüksek kiloludur ve bu hastalarda insülin direnci gelişmiştir. İnsülin direnci, hastalığın oluşumunu tetiklemektedir.

Polikistik Over Belirtileri Nelerdir?

Polikistik over sendromunun en yaygın belirtisi, âdet düzensizliği ve âdet kanamasının çok az olması ya da çok aşırı olmasıdır. Döllenme yeteneği olmayan yumurtalar, folikül içinde kalarak polikistik over kistleri oluşturur.

• Yumurtlama oluşmadığından dolayı kısırlık gelişir.
• Cinsel hormonlarda değişiklik yaratan sendrom, metabolik düzensizliklere neden olur.
• Özellikle androjen artışına neden olan sendrom, vücutta kıllanmalar meydana getirir.
• Polikistik over sivilce oluşumunu artırır.
• Göğüs ve yüz bölgesinde tüylenmede artış ve göğüslerde küçülme gözlenir.
• Seste derinleşme ve kalınlaşma,
• Klitoriste büyüme
• Saç dökülmesi ve hatta kellik oluşumu polikistik over belirtisi olarak kabul edilir.
• Bunlara ek olarak koltuk altı, göğüs, kasık, boyun bölgelerinde yağ bezesi ya da akne şeklinde kütleler de görülebilir.

Bu belirtilerle karşılaşıldığında hastanın tıbbi geçmişi doktor tarafından sorgulanır ve yapılan bazı testlerle hastalığa teşhis konulur. Yumurtalık ya da klitoriste iltihaplanma olup olmadığının tespiti için fiziksel bir pelvis testi yapılır. Polikistik over hastalarında kilo yüksekliği görülür. Hastanın beden kitle indeksi hesaplanarak özellikle karın bölgesindeki yağlanma değerlendirilir.

Hastanın östrojen, progesteron ve testosteron seviyelerinin değerlendirilmesi için kan testlerine bakılır. Ayrıca; kan şekeri, kolesterol, tiroid ve prolaktin seviyeleri de değerlendirilir. Bunlara ek olarak hastalığın teşhisinin koyulabilmesi için hastaların pelvik laporoskopisi ve vajinal ultrason muayenesi yapılır.

• Polikistik over sendromuna sahip olan hastalarda görülen belirtiler arasında diyabet,
• Yüksek kolesterol,
• Obezite
• Yüksek tansiyon da yer alır.

Polikistik Over Tedavisi Nasıl Yapılır? Geçer Mi?

Polikistik over tedavisi, genellikle hastalığın komplikasyonlarına yönelik yapılır. Tedavide yapılan uygulama, yaşam tarzı değişikliğidir. Günlük fiziksel aktivitenin artırılması ve yeterli ve dengeli bir beslenme programının uygulanması önerilir.

• Polikistik over sendromlu hastalar, yüksek kiloludur ve kilo vermeleri, hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçların etkinliğini artırır.
• Adet döngüsünün düzenlenmesi için doktor tarafından âdet düzenleyici doğum kontrol hapları önerilir. Bu haplar, progestin ve östrojen içerir ve androjen üretiminin azaltılmasını sağlayarak hormonları dengeler.
• Androjen üretiminin azalması, polikistik over sendromunun önemli bir komplikasyonu olan akne oluşumu ve aşırı tüylenmeyi önler.
• Polikistik over sendromunun önemli bir diğer komplikasyonu da yumurtlama olmamasıdır. Yumurtlamaya yardımcı olmak amacıyla klomifen, femara ve gonodotropin içeren ilaçlar önerilir.
• İlaç tedavisine cevap vermeyen hastalara polikistik over ameliyatı önerilir.
• Bu sendromun önemli bir komplikasyonu olan tip 2 diyabetin önlenmesi amacıyla da metmorfin içeren ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar, insülin direncinin artmasını sağlayarak insülin seviyesinin düşmesine yardımcı olur. Metmorfin, aynı zamanda kilo vermeye yardımcı bir ilaçtır. Genellikle yumurtlamayı sağlayan ilaçlarla birlikte doktorlar tarafından metmorfin de önerilir.
• Hastalığın önemli bir komplikasyonu olan saç dökülmesi ve kellik problemi için de saç dökülmesini engelleyen ve kıl köklerini güçlendiren ilaçlar önerilir.

Polikistik Over Hamile Kalmaya Engel Mi?

Çocuk sahibi olmak için tüp bebek merkezine başvuru yapan kadınların neredeyse %20’sinde polikistik over hastalığı vardır. Yumurtlama problemine neden olan hastalık, kadınların hamile kalmasını zorlaştırır. Bir kadının âdetlerinde düzensizlik, vücudunda tüylenme ve kilosunda yükseklik söz konusuysa polikistik over sendromundan şüphelenilir. Böyle bir durumda konusunda uzman bir kadın doğum doktoruna gidilerek polikistik over sendromunun var olup olmadığı belirlenmelidir. Bu hastalığın tedavisinde erken teşhis, oldukça önemlidir.

Doktor tarafından polikistik over sendromlu kadın, ilaç tedavisine başlatılır ve sağlıklı bir zayıflama listesi ile orta dereceli fiziksel aktivite önerilir. Yapılan tedavilerle âdetlerin düzenlenmesi ve yumurtlama probleminin ortadan kaldırılması sağlanarak kendiliğinden gebelik oluşumu gözlenebilir. Bu işlemlerden sonra da âdet düzensizliği devam ederse yumurtlamayı uyarıcı ilaçlar ve hormon iğneleri de doktor tarafından önerilebilir.

Doktor takibinde yumurtaların gelişimi gözlenir ve bu gözlemler sonucunda hastaya normal ilişki ya da aşılama yöntemi önerilir. Aşılama yöntemi 3-4 kez uygulanmasına rağmen herhangi bir hamilelik söz konusu olmazsa tüp bebek yöntemine geçilmesi tavsiye edilir.

Polikistik Over Diyeti Nasıl Uygulanır? Ne Yemeli Ne Yememeli?

Polikistik over hastalığının tedavisinde birincil amaç yaşam kalitesinin arttırılmasıdır. Genellikle bu hastalarda kilo problemi yaşanır. Polikistik over hastaları kaç kilo olmalı şeklinde bir soruya bu hastalarda birincil hedefin beden kitle indeksinin normal sınırlar içinde tutulması olduğu biçiminde cevap verilebilir. Dolayısıyla standart bir kilo vermek doğru değildir. Onun yerine, kişinin kilosunun boyunun karesine bölünmesi sonucu elde edilen beden kitle indeksine bakılması gerekir. Bu değerin, 20-25 arasında olması istenir. Bu oranların üzerinde kiloya sahip olan hastalara polikistik over diyeti uygulanır.

Hastanın günlük aldığı kalori miktarı kısıtlanır ve fiziksel aktivitesi artırılır. Şeker ve şeker içeren besinler, hamur işleri, kızartmalar, yağlı gıdalar ve doğal olmayan tüm gıdalar diyetten çıkarılır. Kan şekerini hemen yükselten meyve, meyve suyu, gazlı içecekler, hazır meyve suları ve meyveli soda gibi içeceklerden uzak durulmalıdır.

Polikistik over beslenmesi, kişiye özel bir beslenme programıdır. Kişinin beslenme alışkanlıklarına, boyuna, kilosuna ve sahip olduğu rahatsızlıklara uygun olarak yeterli ve dengeli bir beslenme programı, uzman bir diyetisyen tarafından hazırlanmalıdır. Genellikle protein içeriği yüksek et, tavuk, balık, yumurta, süt, yoğurt gibi besinler ve taze sebzelerden oluşan polikistik over diyeti, düşük kalorili zayıflama diyeti şeklindedir.

Polikistik over İbrahim Saraçoğlu tarafından da ele alınmaktadır. Saraçoğlu polikistik over hastaları için doğal bir kür olan soğan kürünü önerir. Soğan kürü için 1 orta boy soğanın kabukları soyulur ve birkaç parçaya bölünür. 2 bardak klorsuz su tencereye koyulur ve kaynamaya başladıktan sonra üzerine parçalanan soğan eklenir. Tencerenin ağzı kapatılarak 5 dakika kaynatılır ve ocaktan indirilerek soğumaya bırakılır. Ilıdıktan sonra süzülerek öğle ve akşam yemeğinden önce birer bardak tüketilir. 15 gün uygulanması önerilen soğan kürüne 5 gün ara verildikten sonra tekrar 15 gün daha devam edilir.