Eğrelti Otu Nedir? Faydaları Nelerdir? Nerede Yetişir? Nasıl Kullanılır?

Mikrop, Parazit ve Hastalıksavar Panzehir

Doğal Hava Temizleyici Eğrelti Otu

Dünyanın her yerinde kumlu, nemli ve sulak bölgelerde yaygın olarak yetişen eğrelti otu çiçeksiz bir bitkidir. Tropikal bölgelerde iklim nedeniyle daha kalın ve ağacımsı bir yapıya kavuşan bitki, ılıman yerlerde otsu bir şekil alır. Tıpta birçok alanda da kullanılan eğrelti otu zehirli bir bitki olarak bilinir.

Yaklaşık 10.000 çeşit değişik türü bulunan ot; kök, gövde (sap) ve yapraktan oluşur. Bitkinin toprağın altında kalın kökü, toprağın üstünde yaprakları bulunur. Eğrelti otu diğer bitkilerden farklı olarak çiçeksiz bir bitkidir, yani eğrelti otu çiçeği bulunmaz.

Eğrelti Otu Nedir?

Eğrelti otu hakkında bilgi kaynaklarında ilk olarak eğrelti otunun zehirli bir bitki olduğu tanımı göze çarpar. Eğrelti otu, kökleri zehirli olan ve bu nedenle tüketirken dikkat edilmesi gereken eğrelti otugiller familyasına ait bir bitkidir. Halk arasında eğrelti otu aşk merdiveni, kene otu, kurt eğreltisi gibi farklı isimlerle anılsa da Nepkrodium filix-mas, Dryopteris filis-mas, Aspidum filix-mas, Wurmfarn, Rhizoma Pilicis eğrelti otu diğer adı listesinde yer alan başlıca terimlerdir.

Eğrelti otu kromozom sayısı 500’dür ve biyolojide kromozom sayısının bir canlının gelişmişlik düzeyi ile ilgili olmadığını örneklemek için verilen ilk örnekler arasında yer alır. Otun toprak altında bulunan kökünün dış kısmı siyah, iç kısmı beyazdır. Erkek eğrelti otu, dişi eğrelti otu, geyik boynuzu, kartal eğreltisi ve venus saçı gibi birçok türü bulunan bitki, tıp dünyasında da farklı alanlarda kullanılır. Tıpta en çok kullanılan tür ise erkek eğrelti otudur.

İnce, uzun ve parçalı bir yaprak yapısına sahip olan eğrelti otu damarlı bir bitkidir. Damarlı yapı, topraktan alınan suyun köklerden tüm yaprakların uçlarına kadar taşınmasına olanak tanır. Eğrelti otunun birçok türü toprakta yaşasa da geyik boynuzu gibi bazı türler başka bitkiler üzerinde de yaşayabilir. Eğrelti otu her ne kadar çiçeksiz bir bitki olsa da yapraklarının yapısı nedeniyle çoğu zaman peyzaj işlerinde süs bitkisi olarak tercih edilir.

Eğrelti Otu Nerede Yetişir? Yaşam Döngüsü, Üreme Şekli

Daha çok çalılıklarda, duvar diplerinde, dere kenarlarında, ormanlık alanlarda ve gölgelerde yetişen eğrelti otu nemli ve karanlık olan her ortamları sever. Birçok türü bulunan bitki bu nedenle dünyanın her yerinde yaşam alanı bulur. Örneğin; en yaygın tür olan kartal eğreltisine Kuzey Amerika’dan Ekvator’a, Amerika’dan Yeni Zelanda’ya kadar çok geniş bir alanda rastlanır. Kartal eğreltisinden sonra en fazla görülen türler dişi ve erkek eğrelti otudur. İri yeşil demet halinde olan erkek eğrelti otu Türkiye’de Kuzey Anadolu’da görülür. Eğrelti otunun boyu türüne ve olduğu bölgeye göre değişiklik gösterir. Kaynaklar genel olarak bu bitkinin ortalama 120 cm’ye kadar boya sahip olduğunu belirtir. Ancak tropikal bölgelerde yetişen kral eğrelti otu ağacı 24 metreye kadar büyüyebilir.

Eğrelti otu tohumu yoktur. İnce ve uzun yaprakların altında küçük kahverengi sporlar, diğer bir ifadeyle üreme torbaları bulunur. Eğrelti otu bu sporlar ile çoğalır. Eğrelti otu üretimi ile ilgilenenler de bitkiyi sporla çoğaltma veya ayırma yöntemine başvurur. Sporla çoğaltma genel olarak oldukça uzun ve zahmetli bir süreçtir. Ayırma yönteminde ise yaşlı bitkilerin köklerinden çıkan yeni sürgünler tercih edilerek daha kısa sürede üretim sağlanır.

Eğrelti Otunun Faydaları Nelerdir? Neye İyi Gelir?

Her ne kadar kökleri zararlı olarak bilinse de eğrelti otu faydaları ile de öne çıkar:

• Eğrelti otu antimikrobiyal özellik gösterir ve zararlı mikroorganizmalar üzerinde etkilidir. Gıda zehirlenmesine neden olan patojen bakterilerin çoğalmasını engellediği ve öldürdüğü görülür. Antimikrobiyal özellikler hem bakteri kaynaklı hastalıklardan korunmayı hem de bu hastalıkların hızlı bir şekilde iyileşmesini sağlar.
• Bazı zararlı mantarlar ve parazitler için eğrelti otu kullanılır. Bağırsak kurtları, tenya ve parazitlerin düşürülmesinde eğrelti otu kullanımı olumlu sonuç verir.
• Eğrelti otu antioksidan özelliği ile de bilinir. Yapraklarında C vitamini, kök ve gövde kısımlarında polifenol bileşikler bulunan bitki aynı zamanda karaciğer dostu kabul edilir.
• Bitkide bulunan vitaminler ve polifenoller vücudun bağışıklık sistemini güçlendirir ve özellikle kış aylarında grip, soğuk algınlığı ya da nezle gibi hastalıklara karşı vücut direncini artırır.
• A vitamini bakımından zengin olan eğrelti otu, göz sağlığının korunmasında da öne çıkar.
• Bitkinin kalp ve damar hastalıklarına karşı koruma sağladığına, bu hastalıklara yakalanma riskini azalttığına ve kötü kolesterolü düşürdüğüne inanılır.
• Genel olarak süs bitkisi olarak kullanılan eğrelti otu aslında havayı da temizler. Antioksidan, klorofil ve antimikrobiyal içeren bitki havadaki formaldehit üzerinde etkilidir. Böylece evde büyüttüğünüz eğrelti otu evinizin havasını temizleme konusunda da size destek olur.
• Kalp çarpıntısını gidermesi, boğaz ağrılarını iyileştirmesi, öksürüğü azaltması,
• Diyet yapanlara kilo vermede yardımcı olması eğrelti otunun bilinen diğer faydaları arasında yer alır.

Eğrelti Otu Ne İşe Yarar? Nasıl Kullanılır?

Eğrelti otuna faydaları ve kullanım alanı nedeniyle hayatın birçok alanında başvurulur:

• Örneğin; arı ve böcek sokmalarında eğrelti otu kurtarıcı olabilir. Bu tip ısırıklarda eğrelti otu panzehir olarak kullanılır. Ayrıca bitkinin cilt hastalıkları tedavisinde ve yaralarda da kullanıldığı görülür. Eğrelti otu kurutularak yaraların üzerine sürüldüğünde iyileşmeyi hızlandırır. Bitkinin düzenli olarak kullanılması halinde cilt daha sağlıklı ve parlak görünür.
• Ayrıca eğrelti otu yaralar dışında memeli basur ve varis sorunlarında da etkili sonuçlar verir.
• Bitki, çiğ, haşlanmış ya da kurutulmuş olarak tüketilebilir. Salataların içerisinde ya da yemeğinizin üzerinde çiğ eğrelti otu kullanabilirsiniz. Dilerseniz servis tabağınızı taze eğrelti otu ile süsleyebilir, şık bir lezzet yakalayabilirsiniz.
• Haşlayarak kullanmak için bitkiyi sıcak suda kaynatmanız yeterli olur. Ancak kaynatma işleminin 10 dakikayı geçmemesi önem arz eder. Çünkü eğrelti otunu 10 dakikadan daha uzun süre kaynatmak, bitkinin içerisindeki doğal kimyasal maddeleri zararlı içeriklere dönüştürebilir. Bu zararlı içerikler de bitkinin istenmeyen yan etkilerini ortaya çıkarabilir.
• Çiğ ve haşlanmış tüketim dışında eğrelti otunu çay olarak da içebilirsiniz. Çay, taze ya da kurutulmuş eğrelti otu ile hazırlanabilir.

Ancak kökü zehirli bir bitki olan eğrelti otunun tüketiminde dikkatli olunması gerekir. Genel olarak taze eğrelti otu tüketiminde günlük 80 gramın, kurutulmuş eğrelti otu tüketiminde 20 gramın aşılmaması, hamile ya da kansızlık problemi olan kişilerin ise eğrelti otu tüketmemesi gerektiği belirtilir.

Eğrelti Otunun Fiyatı Ne Kadar? Nerede Satılır?

Eğrelti otu nemli ve karanlık koşullarda kendine yaşama alanı bulur. Dünya üzerinde 10.000’e yakın çeşidi olan bitki, bölgeye ve türüne göre farklı boylarda yetişir. Halk arasında şifalı bitki olarak betimlenen eğrelti otu süs bitkisi olarak da sıklıkla kullanılır.

Ciltten bağırsaklara, göz sağlığından gıda zehirlenmesine kadar birçok faydası bulunduğuna inanılan ve geniş bir kullanım alanına sahip eğrelti otu taze ya da kurutulmuş olarak kullanılabilir. Ancak gerek kökünün zehirli olması, gerekse aşırı tüketimin doğurabileceği öngörülemeyen sonuçlar eğrelti otu kullanımında dikkatli olunmasını mecbur kılar.

Eğrelti otunun bilinçsiz kullanımının neden olabileceği olumsuz sonuçlar nedeniyle, Sağlık Bakanlığı erkek eğrelti otunun aktarlarda açık bir şekilde satışını yasaklamıştır. Bu nedenle eğrelti otu tüketiminde istenmeyen sonuçlarla karşılaşmamak için mutlaka doktora danışılmalıdır.