Kolza Yağı Nedir? Faydaları ve Zararları Nelerdir? Nasıl Kullanılır?

Kolza Yağı Faydalı mı Zararlı mı?

Bitkisel yağ kaynağı olarak ülkemize İkinci Dünya Savaşı ile birlikte giren kolza bitkisi, ilk olarak Trakya Bölgesi’nde üretilmeye başlanmıştır. Bu bölgeyi takiben Güney Marmara, Güneydoğu Anadolu, Akdeniz, Çukurova, Ege, İç Anadolu ve Karadeniz’de de yetiştirilir.

Kolza tohumu iki boğumlu baklaya benzer yapıdadır ve kapsül içinde bulunur. Rengi koyu kahverengi ile siyah arasında olan kolza tohumları 3 ile 7 gram arası ağırlığa sahiptir. Kolza tohumu yağı, rengi oldukça açık, kokusuz ve tatsız bir yağdır. Tarımı oldukça kolay olan kolza bitkisinden üretilen kolza yağı diğer yağ çeşitlerine oranla da oldukça ekonomiktir.

Ay çiçeği ya da zeytin ağacı tarımına göre oldukça zahmetsiz bir bitki olan kolza bitkisi her iklime ve her toprağa uyum sağlayabilir. Çok çabuk büyüyebilen ve kolay ürün veren kolza bitkisi kuraklıktan ya da dondan etkilenmez. Üreticinin menfaatlerini koruyucu özelliğinden dolayı çiftçiler tarafından da ekimi yapılmak istenen kolza yağı işlenmesi de kolay bir yağ çeşididir.

Kolza Yağı Nedir? Özellikleri Nelerdir?

%15-24 oranında protein ve %40-50 oranında yağ içeren bitkiden elde edilen kolza yağı linoleik ve oleik asit açısından zengin bir kaynaktır. 1 yemek kaşığı yani yaklaşık olarak 14 gram kolza yağı 120 kalori, 1 gram doymamış yağ, 4 gram çoklu doymamış yağ ve 8 gram tekli doymamış yağ asidi içerir.

Kaynama noktası yüksek bir yağ olan kolza yağı, rapiska ya da rapitsa olarak da bilinir. Yaklaşık 1 kilogram kolza bitkisi tohumundan 450 gram yağ elde edilir. Kolza yağının metanol ile tepkimesinden biyodizel yakıt elde edilir. Kolza atık yağ olarak yakıt yapımında kullanılır. Buharlı makinelerde yağlama amaçlı kullanılan kolza yağı 1950’li yıllarda yemeklerde de kullanılmaya başlanmıştır.

Kolza bitkisinin yağ eldesinden kalan posası ise küspe olarak değerlendirilir. Yüksek oranda protein içeren kolza küspesi hayvan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Kolza bitkisinde bulunan erüsik asit ve glukosinolat bileşenleri toksik özelliklere sahiptir. Ancak kolza bitkisi ıslah edilerek bu maddeler ortadan kaldırılmıştır. Yiyecek olarak insan sağlığını küspe olarak da hayvan sağlığını tehdit ettiğinden dolayı 1979 yılında kolza bitkisinin ekimi yasaklanmıştır.

Islah edilen ve genetiği ile oynanan kolza bitkileri ekilmeye başlanmıştır. Şu anda kolza bitkisi yağı kanola olarak bilinen yağdır. Kolza bitkisini ıslah ederek tüm dünyaya tanıtan ülkenin Kanada olması nedeniyle Kanola yağı, Canadian Oil, Low Acid olarak da bilinir.

Kolza Yağı Nasıl Elde Edilir?

Kolza bitkisi oldukça zehirli olan bir bitkidir. İçeriğinde yer alan bazı maddelerden genetik ıslah çalışmaları ile arındırılarak yenilebilir kanola yağı şekline getirilmiştir. Kolza bitkisinin tohumlarından ekstraksiyon metodu ile elde edilen kolza yağının tüm dünyadaki üretimi yaklaşık 22 milyon tonu bulmaktadır.

Yüksek oranda protein içermesi nedeniyle sağlığa faydaları bulunan yağ çeşidi üzerinde halen araştırmalar yapılmaktadır. İngiltere, Almanya, Fransa, Pakistan, Polonya, Kanada, Hindistan ve Çin kanola yağı üretiminde başı çeken ülkeler arasında yer almaktadır. Doymamış yağ asitleri açısından zengin bir kaynak olan kanola yağı 200 derece sıcaklığa dayanabilir. İlk hasat sırasında tekli doymamış yağ asidi açısından zeytinyağından daha zengin bir kaynak olmasına rağmen, ilk hasat yağının 120 derece sıcaklığa dayanamaması yemeklik olarak kullanılmasını engellemiştir.

Kolza Yağı Nasıl Kullanılır?

Gıda sanayinde ekmeklerde, margarinlerde, konserve ürünlerde ve işlenmiş hazır gıda üretiminde yaygın olarak kullanılan kolza atık yağ olarak yakıt ve makine yağı üretiminde ve kozmetik sanayinde de kullanılır. Küspesi yüksek oranda protein içerir ve hayvan yemi olarak kullanılır.

Yüksek oranda doymamış yağ içeren kolza yağı, yüksek sıcaklıkta zararlı maddeler açığa çıkardığından dolayı soğuk olarak tüketilmelidir. Kızartma sıcaklığında insan sağlığına zararlı olabileceğinden dolayı salatalar, soslar ve mezelerde tüketilmesi daha yararlıdır. Ancak nötr özelliğe sahip olan kolza yağı gıda sanayinde yüksek ısı gerektiren fırınlama ve kızartma işlemlerinde kullanılmaktadır.

Bunlara ek olarak kolza yağı biyoyakıt, vernik, kayganlaştırıcı, böcek ilaçları, gazete mürekkebi, sentetik lastik, sabun, sanayi yağları, ruj ve mum gibi maddelerin yapımında kullanılır. Avrupa birliği ülkelerinin pek çoğunda kolza ekimi, biyolojik dizel yağı elde etmek için yapılır. Yeni üretilen araba modellerinde kolza yağından elde edilen dizeller rahatlıkla kullanılabilirken eski model arabalarda yağın agresifliği nedeniyle conta ve hortumlarında değişiklik yaptıktan sonra kullanılabilir.

Kolza Yağı Faydaları Nelerdir?

• Doymuş yağ miktarı oldukça düşük olan kolza yağı doymamış yağ asitleri açısından ise oldukça zengindir. Ayçiçeği yağında doymuş yağ oranı %12 ve zeytinyağında %15 iken kolza yağında bu oran % 7’dir.
• Omega 3 yağ asitleri açısından zengin olan kolza yağı sağlıklı sinir sistemi gelişimi ve beyin fonksiyonları için faydalı bir yağ çeşididir.
• Tekli doymamış yağ oranı düşük olduğundan dolayı kan kolesterol seviyesini düşürücü özelliğe sahiptir.
• Yüksek oranda E vitamini içeren kolza yağı, A,D ve K vitaminleri açısından da zengin bir yağdır. Yüksek antioksidan içeriği sayesinde özellikle cilt üzerinde olumlu etkileri vardır.
• Bağırsak hareketlerini arttırıcı özelliğe sahip olan kolza yağı kabızlığı önleyici etki gösterir.
• Zengin bir D vitamini kaynağı olan kolza yağı raşitizm gibi kemik hastalıklarına karşı çocukları korur. Çocukların beyin, sinir sistemi, kas ve kemik gelişimine faydalı bir ağ çeşididir.

Kolza Yağı Zararları Nelerdir?

Kalp hastalıkları üzerine olumsuz etkisi bulunan kolza yağı, aşırı tüketildiğinde kansızlık, kabızlık, görme hasarı, aşırı duyarlılık gibi yan etkilere neden olur. Böbreklerde ve böbrek üstü bezlerde kalıcı hasara neden olması da kolza yağı zararları arasındadır.

Bağışıklık sistemi üzerinde negatif etkilere sahip olan kolza yağı içeriğinde yer alan erüsik asit nedeniyle aşırı tüketiminde dolaşım ve sinir sisteminde hasarlar oluşabilir. En büyük tehlikelerinden biri ise akciğer kanserine yakalanma riskini arttırmasıdır.

Kolza yağının zararlarının temelinde yatan nedenlerden biri ise içeriğinde yer alan trans yağ miktarıdır. Margarinlerde kolza yağı kullanılması trans yağdan kaynaklanan riskleri daha da arttırmaktadır.

Sonuç olarak kolza yağı faydaları olmasına karşın zararları olan ve faydaları ile zararları birbirini nötrleyen akıl karıştırıcı bir yağ türüdür. Kullanımı riskli bir yağ çeşidi olan kolza yağı içeriğinde yer alan zehirli maddeler nedeniyle dikkatli tüketilmesi gerekir. Kolza bitkisinin genetiği değiştirilerek hazırlanan kanola yağını kullanılırken ise genetiği ile oynandığı göz önüne alınarak tüketilmelidir.

Kolza Yağı Nerede Satılır? Fiyatı Ne Kadar?

Kolza yağı büyük alışveriş merkezlerinden, aktarlardan, online gıda maddesi satışı yapan firmalardan kolaca satın alınabilir. Özellikle yemek için kullanılan kolza yağı diğer adı ile kanola yağı satın alırken markasına dikkat edilmeli devlet tarafından onay verilmiş sahalarda üretiminin yapılıp yapılmadığı göz önüne alınmalıdır. Soğuk sıkım yöntemiyle elde edilen kanola yağları sağlık açısından daha faydalı olduğu hatırlanmalıdır.

Kolza yağı satış fiyatı yağın üretim yöntemine ve markasına göre değişiklik gösterir. Yemeklik olarak kullanılacak kolza yağının 1 litresi ortalama 6-10 lira arasında değişir. Kozmetik amaçlı kullanılan kolza yağının 100 mililitresi 25 lira ile 45 lira arasındadır.