Üçlü Tarama Testi Nedir? Ne Zaman ve Nasıl Yapılır?

Sağlıklı Bebek Gelişimi ve Bilinçli Hamilelik İçin Üçlü Tarama Testi

Başlı başına bir serüven olan hamilelik, ilk öğrenildiği andan itibaren ebeveynlerin içini mutlulukla doldurur. Bir mucizeye ev sahipliği yapan annenin vücudunda oluşan tüm değişikliklerin gebeliğin öğrenildiği andan itibarıyla doktor kontrolünde yaşanması gerekir.

Gebeliğin ilk aylarında bebekte oluşabilecek istenmeyen bir durumla karşılaşılmasını önlemek amacıyla bir takım testler yapılır. Bu testler sonucunda yaşanabilecek olumsuz durumlar önceden saptanarak tedbir alınmasını sağlar.

Bebek bekleyen anne adayının ilk muayenesinde kan grubuna, anemi problemi yaşayıp yaşamadığına, kızamıkçık hastalığına karşı bağışıklıklarına ve kalıtsal hastalığa sahip olup olmadıkları test edilir.

Gebelik döneminde anne adaylarına yapılan testler, tanı ve tarama testleri olmak üzere ikiye ayrılır. Tarama testleri bebekte belirli bir sakatlık ihtimali olup olmadığı saptanır. Tanı testleri ise tarama testleri riskli olan bebeklerdeki sakatlık ihtimallerinin kesinliği bilgisini verir.

Tüm tanı ve tarama testlerinin gebeliğin belirli haftalarında yapılması gerekir. Bu testlerle bebek doğmadan önce bazı hastalıklardan korunması sağlanabilir. Hatta bazı testlerin hamilelikten önce yapılması hamileliğin planlı olması bebek ve annenin sağlığı açısından büyük önem taşır.

Bazı testler tüm gebelerde rutin olarak yapılıyorken bazı testler ise sadece bazı gebelerde uygulanır. Önemli olan nokta ise testlerin belli haftalarda mutlaka uygulanması gerekliliğidir. Bu haftalar dışında yapılması anlam taşımayan test zamanlarının mutlaka takip edilmesi ve zamanlarının kaçırılmaması sağlıklı bebek gelişimi için oldukça önemli bir rol oynar.

Üçlü Tarama Testi Nedir?

Hamilelikte üçlü tarama testi tirizomi 21 (down sendromu), tirizomi 18 ve nöral tüp defekti olarak bilinen genetik problemlerin bebekte görülme olasılığını saptamak amacıyla uygulanır. Ayrıca üçlü tarama testi ile bu üç genetik rahatsızlık dışında rastlanabilen anomali risklerinin de tespit edilmesine olanak sağlar.

Bu test ile bu rahatsızlıkların tanısı yapılmaz, sadece riski belirlenir. Yapılan test sonucunda bu genetik rahatsızlıkların bebekte görülme riski yüksek çıkarsa kesin tanı konulabilmesi için amniyosentez ya da CVS işlemleri uygulanır.

Ayrıca beta HCG ve serbest Estriol ölçümleri ve genetik rahatsızlık riskinin belirlenmesinde önemli rol oynar.

Trizomi 21 – 18

Üçlü tarama testi öncesinde yapılan ikili tarama testinde de yapılan trizomi 21 ve trizomi 18 testi ile anne karnındaki bebekte oluşabilecek kalp anomalileri, zekâ geriliği ve diğer organ anomalileri riski saptanabilir.

Halk arasında zekâ testi olarak bilinmesine rağmen bu test anne karnındaki bebeğin IQ seviyesini belirlemez. Yalnızca normal dışı bir oluşum olup olmadığı hakkında bilgi vermeyi amaçlar. Fetüs hücrelerinde fazladan 21 numaralı bir kromozom varlığı ile tanımlanan down sendromu, tarama yapılmadığında doğan her 500 bebekten birinde rastlanabilir. Kalıtsal bir hastalık olmayan sendrom, ailede hastalık hikâyesi olmasa bile doğabilir.

Nöral Tüp Defekti

Anne karnındaki bebekte sinir sistemi ile ilgili rahatsızlıkların saptanmasında kullanılan nöral tüp defekti testi ile oluşabilecek omurilik hasarı, anomalisi veya halk arasında bilinen ismi ile bebeğin sırtında açıklık olması ya da beyin hasarı riski ölçülebilir.

Üçlü Tarama Testi Ne Zaman Yapılır?

Peki, üçlü tarama testi kaçıncı haftada yapılır? Gebeliğin 16. ve 20. haftalarında yapılması gereken üçlü tarama testi bazı laboratuvarlar tarafından hamileliğin 15. ve 22. haftasında da yapılabilir.

Bu dönemde yapılan test sonucu bebekteki kromozomal hastalık riskinin belirlenmesi sağlar. Özellikle 35 yaş üstü hamileliklerde ileri yaş gebeliğe bağlı olarak kromozomal hastalık riski yüksek olduğu için üçlü tarama testi yapılmadan doğrudan amniyosentez testi yapılması önerilir.

Üçlü tarama testi ile Edwards sendromu, down sendromu ve nöral tüp defektleri riski saptanabilir. Ancak bazı durumlarda risk oranı düşük olsa bile bebekte kromozomal bozukluk riski gözlemlenebilir. Bu yüzden risk az oranda görüldüğünde de anneye amniyosentez ya da CVS yaptırması önerilebilir.

Üçlü Tarama Testi Nasıl Yapılır?

Hamileliğin 16. ya da 20. haftaları arasında öncelikli olarak anne adayına ultrason muayenesi yapılır.

Peki, üçlü tarama testi aç karnına mı yapılır? Bu tarama testi için anne adayının aç ya da tok olması önem taşımaz. Gebe, aç ya da tok karnına ve günün her saatinde kan tahlili yaptırabilir. Kan tahlilleri ile ultrason muayenesinin aynı gün içinde olması hastalık riskinin belirlenmesinde önemlidir.

Alınan kanda AFP, serbest estriol ve beta HCG değerleri ultrasonda ölçülen değerlerle ile birlikte değerlendirilir. Değerlendirmede annenin kilosu, yaşı ve sigara kullanıp kullanmadığı ile ilgili bilgiler de yer alır. Tüm değerler bilgisayara girilerek, bilgisayar programının risk düzeyini hesaplaması sağlanır.

Değerlendirme sonucunda trizomi 21, trizomi 18 ve nöral tüp defekti olmak üzere üç ayrı risk oranı belirlenir. Tarama testi sonucu en fazla 2-3 gün içerisinde çıkar. Üçlü tarama testi fiyatları yapılan laboratuvara göre farklılık gösterir.

Üçlü Tarama Testi Neden Yapılır?

Üçlü tarama testi öncesinde yapılan ikili tarama testinde de bebekte trizomi 18 ve trizomi 21 olma riski belirlenebilir. Yapılan ikili test sonucunda herhangi bir kromozomal anomali varlığı ile ilgili bir şüphe söz konusu olduğunda üçlü tarama testine başvurulur.

Ancak birçok doktor ikili tarama testinde herhangi bir yüksek risk olmasa da üçlü taranma testi yapılmasını önerir. Üçlü tarama testinde ikili tarama testine göre daha ayrıntılı işlemler yapılır ve ayrıca üçlü tarama testinde nöral tüp defektleri riski de saptanabilir.

Üçlü tarama testinde yapılan AFP ölçüm değeri, bebekteki nöral tüp defekti riskini gösterir. Üçlü tarama testi normal değerleri down sendromu için risk değeri 1/270, Edwards sendromu için ise risk değeri 1/100 olarak tanımlanır. Peki, üçlü tarama testi ne kadar güvenilir? Üçlü test sonucu ile down sendromu olan bebeklerin %70’ini belirlenebilir. Bazen bu değer yüksek çıksa bile bebek normal olarak doğabilir.

Aynı şekilde down sendromu riski taşıyan bebeklerin yaklaşık üçte biri ise normal olarak bildirilmektedir. Bu nedenle kromozomal anomalilerin tanısında tespit etme yetersizliğinden dolayı üçlü tarama testi sonucu tek başına anlam ifade etmez.

Anne adaylarının üçlü tarama testi ile birlikte dörtlü tarama testi ve diğer testlerin de yapılması önerilir.

Üçlü Tarama Testi Sonucu Riskli Çıkanlar Ne Yapmalı?

Üçlü tarama testi sonucu riskli çıkanlar, vakit kaybetmeden kesin tanı için amniyosentez ya da CVS yaptırmalıdır. Kromozomal anomalilerin kesin tanısı için bebekten genetik materyal elde edilmesi gereklidir. Bebekten genetik materyal elde edebilmek için ise amniyosentez ya da CVS yöntemi kullanılır.

Amniyosentez ile amniyon sıvısındaki fetüsün derisinden, solunum ve sindirim sisteminden dökülen hücrelerin karyotip analizi yapılır. Geçmişte oldukça riskli bir işlem olan amniyosentez, ultrason imkanlarının gelişmesi ile güvenilirliği artmıştır.

Gebeliğin 16-18 haftalarında ultrason eşliğinde amnion kesesine bir iğne yardımıyla girilen işlemde bebek kaybı, enfeksiyon oluşumu, ağrı, kanama ve amnion sıvısının sızması gibi problemlerle %0,2 ile %1 oranları arasında karşılaşılmaktadır.

Diğer yöntem olan CVS yani koryon villus biyopsisi ise 11-14. haftalar arasında bebeğin plasentasından örnek alınarak uygulanır. Amniosentezden daha zor bir işlem olan CVS anı zamanda komplikasyon açısından da daha büyük risk taşır. Avantajı ise sonucun daha erken haftalarda öğrenilmesidir. Üçlü tarama testi yüksek çıkanlar iki yöntemden dilediğini seçerek kromozomal anomali sonucunu net olarak öğrenebilir.

Hamilelikte Aşerilen 8 İlginç Yiyecek listemizi inceleyebilirsiniz.