Ülkemizde Çay Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Demini almış, tam tadında çay içildiğinde kişiye sakinlik ve huzur verir; çayın iyileştirici ve dinlendirici etkisi vardır. Özellikle de Türk toplumunda önemli bir yeri olan çay, birçok ülke tarafından da severek tüketilmektedir. En sevilen sıcak içeceklerden biri olduğundan tiryakilerinde çay nerede yetişir veya hangi ilimizde en çok yetişir sorularını da akıllara getirir.
Çayın birden fazla türü vardır. Çay yapraklarının toplanma zamanına göre çayın rengi ve kokusu da değişmektedir. Hem siyah çay hem de bitki çayı halinde milyonlarca kişinin sevdiği içeceklerden biri olmuştur. Bizler de çay tiryakileri için gezdik, gördük, araştırdık çay nerede üretilir soru işaretine yanıt vermeye geldik.
Türkiye’de çok sevilen bir içecek olan çay, sağlık için de çok faydalı. Ölçülü tüketildiğinde antioksidan etkisini gösterip vücudu rahatlatmakta. Türkiye’de çayın tarihi çok eski değildir aslında. 1917 senesinde çay üretimine başlayan Türkiye; daha önceki dönemlerde bu sevilen içeceğin hammaddesini ithal etmekteydi. 1940 senesinde Çay Kanunu çıktı ve artık ülke topraklarında verimli bölgelerde çay üretilmeye başlandı.
Demlikte, çay makinesinde, semaverde demlenen çayı daha yakından tanımak için sizlere bu satırlarda çayın yetişmesi hakkında bilgiler vereceğiz. Hangi koşullar çayın yetişmesine uygun merak ediyorsanız; çay üretimiyle ilgili bilgilerin pek çoğu satırlarda okunmayı bekliyor.
İlginizi çekebilir: Her Gün Çay İçmek Faydalı mı Zararlı mı?
Türkiye’de İlk Çay Üretimi
Ülkemizde ilk çay üretimi 1917 yılında başlamıştır. Çay tarımı hakkında bilgi edinmek ve arazi araştırması yapabilmek amacıyla Ali Rıza Erten ve Zihni Derin’in de yer aldığı bir heyet Batum civarında görevlendirilmiştir. Yapılan araştırma sonucunda Batum’a benzer olarak Doğu Karadeniz illerinde çay ve narenciye üretimi yapılabileceği ortaya çıkmıştır.
1. Dünya Savaşı sonrası bölgedeki ekonomik sıkıntıları yeniden düzenleyerek halk için refah ve geçim kaynağı sağlayabilmek adına TBMM kararınca 1924 yılında Rize ili Borçka ilçesinde çay üretimi yürürlüğe girmiştir. 1937 yılına kadar devam eden çalışmaların verimli sonuç vermesiyle Batum’dan 1937’de 20 ton, 1939’da 30 ton, 1940’ta 40 ton olmak üzere çay tohumu ithal edilmiş ve üretim tesisleri açılmıştır. İlk çay hasadı 1938 yılında yapılmıştır. İlk organik çay fabrikası 2009 yılında Rize’de açılmıştır.
Kaynak: www.tarimorman.gov.tr
Türkiye’de Çay En Çok Nerede Yetişir?
Söz konusu çay Türkiye’de nerede yetişir olduğunda akıllara hemen uçsuz bucaksız yeşilliklerle dolu Karadeniz Bölgesi gelir. Doğu Karadeniz Bölgesi ve Gürcistan sınırından başlayarak Ordu iline kadar olan kuşakta çay üretimi yapılır. Bu kuşak makroklima iklim özelliği gösterir. Karadeniz illeri, çay üretimi yapılan engebeli arazileriyle meşhurdur. Bu nedenle ülkemiz için çay nerede meşhur denildiğinde en çok Rize (%85) başta olmak üzere Artvin, Ordu, Giresin ve Trabzon illerini sıralayabiliriz.
Çayın yetişmesi için uygun olan iklim ve hava koşulları Karadeniz Bölgesi’nde hissedilir. Çayın Karadeniz’de yetişmesi ise Atatürk’ün teşviki sayesinde gerçekleşmiştir. Analiz edilen topraklarda çok eski yıllardan günümüze kadar çay tarımı yapılır. Tüm Karadeniz illeri olmasa da bu tarımla ön plana çıkan birkaç meşhur şehir dikkat çeker.
Rize, çay tarımında öne çıkan illerdendir. Rize’yi takip eden illerden bir diğeri de Artvin’dir. Rize’nin yayla ve köy kesimlerinde çay bahçeleri oldukça fazladır. Tıpkı Rize gibi Trabzon da çay üretimiyle ön plana çıkmaktadır. Bu 3 ile tepeden bakıldığında çay döneminde bölgeler oldukça yeşil görünmektedir.
Türkiye, yıl içinde 1 milyon tondan fazla çay yaprağı üretmektedir. Ülke ekonomisinde ciddi bir yere sahip olan çay, Doğu Karadeniz illerinin verimli topraklara sahip olması sayesinde dünya genelinde en büyük 6. çay ülkesi olmayı başarmıştır. Giresun ve Artvin’in elverişli arazilerinde de çay üretimi devam etmektedir. Çünkü bu iller de çayın istediği iklime sahiptir. Karadeniz illerinde gezdiğinizde Ordu ve Fatsa çevresinin de çay tarımına önem verdiğini görebilirsiniz.
İlginizi çekebilir: Çay Hakkında Çok Şaşırtıcı 20 İlginç Bilgi
Ülkemizde Çay Nasıl Yetişir?
Türkiye dünya çapında ekonomik olarak çay üretimi yapan 30 ülke arasındadır. 2021 verilerine göre Türkiye 60 ülkeye çay ihraç etmektedir. Ekvatoral bölgelerde çay üretimi 12 ay yapılabilirken ülkemizde bu süre 6 ayı kapsar. Bu dönem ortalama nisan-mayıs aylarından ekim-kasım aylarına dek devam edebilir.
Siyah çay ülkemizde günlük sık tüketimde tercih edilir; Rize ve Trabzon siyah çay üretiminde zirvededir. İçimi rahat ve aromatiktir. Son yıllarda az miktarda da olsa yeşil ve beyaz çay üretimi de yapılmaktadır.
Tadı damaklarda kalan çay için kaliteli ve iyi çay yaprakları kullanılmalıdır. Bu çay yapraklarını elde etmek için de çayı tarımında özenli olmak gerekir. Çayın yetişme koşullarını iyi bilmek, vaktinde hasat etmek, profesyonel şekilde yaprakları kurutmak çayın tadını etkileyen faktörlerdendir. Peki, çay yaprakları bardaklara gelmeden önce nasıl bir süreçten geçiyor? Çay nasıl yetişiyor? Bu sorulara kısaca değinelim istiyoruz.
İklim ve Hava Koşulları
Çay tropik ve subtropik iklimde yetişir; yıllık yağış miktarı önemli bir faktördür. Çayın yetişmesini etkileyen faktörlerden biri iklim şartlarıdır. Çay, nemli ve bol yağış alan bölgeleri sever. Yıllık 1000 ila 1200 mm oranında yağış alabilen arazilerde yetişir. Bu nedenle Karadeniz ikliminde kolayca yetişir. Çay, insan boyunu geçmeyecek bodur bitki halinde yetişir. Bolca su istemesinin nedeni yapraklarını hızla çoğaltmasıdır. Çayın yetişebilmesi için 10 ila 30 derece aralığında sıcaklık gereklidir.
Toprak ve Arazi Yapısı
Toprak seçimi hassas değildir; ancak yüksek ve asidik topraklarda yetişmesi daha kolaydır. Kireçli topraklarda çay üretimi verimli olmaz; kireç oranının maksimum %5 oranında olması gerekir. pH değeri 4,5-6 oranında seyredebilir.
İlk defa çay ekilecek arazinin verimli şekilde çay vermesi için 3 sene beklenir. Bitki 3 yaşına geldiğinde bolca yaprak vererek verimli bir hasat sağlar. Farklı yüksekliklerde yetiştirilebilir; deniz seviyesinden 2200 metre yüksekliğe kadar yetişebildiği gözlemlenmiştir.
Çay dağlık arazileri sever. Geniş arazilerde çayın yetişmesi için ortalama 1000-2000 metre yükseklik olması yeterlidir. Bu değerin üzerindeki tepelerde çay yetiştiğinde uzun zamanda düşük verim alınır ve çay yapraklarının aroması karışabilir.
Hasat Dönemi
Yıl içinde 2 defa çay hasadı yapılabilir. Eğer araziye bakım yapılırsa ve kaliteli çay tohumlarıyla ekim yapılırsa 3 hasat dönemi karşılanabilir. Beklenmeyen buzlanma, don olayı yaşandığında çay etkilenebilir. Gerekli zirai önlemlerin alınması önerilir.
Ülkemizde çay hasadı geleneksel çay makaslarıyla yapılır. Seri olarak kesme hareketleriyle hasat gerçekleştirilir. Daha özel çaylar için elle toplama yöntemi de uygulanır. Nispeten daha dar çerçevede de olsa bazı arazi sahipleri otomatik çay toplayan hasat makineleri de kullanabilir; bu ihtiyaç iş gücü eksikliğinden doğmuştur.
Genç ve körpe yaprakların, tomurcukların toplanması uygundur. Çay hasadı için en uygun zaman sürgünlerin 2,5-3,5 yapraklı olduğu dönemdir.
Ülkemizdeki çay hasat dönemleri:
- 1. Sürgün: Mayıs, haziran
- 2. Sürgün: Temmuz, ağustos
- 3. Sürgün: Eylül, ekim
Kurutma Aşaması
Hasat sonrası soldurma ve kıvırma işleminden geçen çaylar özel fırınlara verilerek kurutulur. Bu aşamada bitkideki nem oranı %2 ila %4 oranına kadar iner. Kurutma işleminin amacı bitkinin aroma kalitesini korumak, paketleyebilmek ve transfer sürecini kolaylaştırmaktır.
Fermente olmuş çayın sıcaklığı girişte 90 ila 100 derece; final yani çıkış sıcaklığı ise 45 ila 60 derece olmalıdır. Bu sıcaklıklarda farklı fırın ve davlumbaz sistemlerine göre küçük oynamalar olabilir. Fırın içinde kalma süresi ortamın havasına göre değişebilir. Fırınlarda bulunan kalınlık-incelik ve devir ayarı çayın fırın içinde kalma süresini etkileyebilir.
Çay Nasıl Toplanır?
Karadeniz görsellerini incelediğinizde çay tarlalarında elindeki çay makasıyla hasat yapan kişileri görebilirsiniz. Bu görsel, çayın nasıl toplandığını ifade etmektedir. Çay, asırlardır elle toplanmaktadır. Eğer tarım makinesi kullanarak çay toplanırsa; bitkinin zarar görmesine neden olabilir. Makineler güçlü ve sert yapıda olduğu için taze çay yapraklarına zarar verebilir. Karadeniz halkı, senelerdir çayı eliyle toplamayı tercih etmektedir. Peki, çay nasıl toplanır? Şimdi bu konuya açıklık getirelim:
- Çay yapraklarının hasat edilmesi için özel bir makas kullanılır. Bu makas geniş ağızlı ve geniş hacimli torbaya sabittir. Makasın kestiği yapraklar torba içine düşer.
- Çay torbası dolduğunda büyük çuvallara aktarım yapılır. Büyük çuvallar ise çayın kurutma ve oksidasyon işlemine girmesi için depolara gönderilir.
- Çayı toplarken acele etmek gerekmez. Her bir çay yaprağı özenle toplanır.
- İlkbahar ve yaz aylarında çay yapraklarının toplanması gerekir. Bu iki dönem dışında yapraklar büyüme ve olgunlaşma evresinde olduğundan sadece ilkbahar ve yaz aylarında toplanır.
- Karadeniz illerinde çayın elle toplanması, en iyi çay yapraklarının elde edilmesine de yardım eder.
- Çayın toplanması, birkaç kişi tarafından aynı anda aynı yönde başladığında daha hızlı sonuç alınır.
- Şayet çayı toplayacak kişiler aynı yönde ilerlerse ve çay makasını iyi kullanırsa; arazideki son durum daha net görülebilir.
Çayın Ana Vatanı Neresi?
Türkiye’de çok sevilerek tüketilen çayın anavatanı aslında Çin’dir. Çinliler çayı Türkler gibi içmese de özel çay yapraklarını sıcak suda demleyerek tüketmekteydi. Zaman içinde Çin sınırlarını aştı ve birçok ülkenin çayla tanışması gerçekleşti.
Çay En Güzel Nerede Yetişir?
Dünya genelinde en iyi çay Hindistan ve Çin sınırları içinde yetişmektedir. Ancak ülkemiz de bu konuda pek çok ülkeyle yarışır konuma gelmiştir. Çay Kanunu çıktığı seneden günümüze kadar tonlarca çay yaprağı kolayca yetişmektedir.
Çay Fabrikası Hangi Şehirlerde Var?
Hasat döneminde toplanan çay yaprakları, yine aynı illerde bulunan çay fabrikalarına gönderilir. Karadeniz Bölgesi’nde onlarca çay fabrikası bulunmaktadır. Rize, Artvin ve Trabzon içinde birçok çay tesisi yer almaktadır. Fabrikalar, çevre illerde üretilen çay yapraklarını alıp kurutma işlemini yapar.
Çay Kaç Sene İçinde Yetişir?
Çay çalılarının toprağa tutunması için en az 3 sene beklenir. Geniş arazilerde bakım yapıldığında 3. seneyi görmeden çayların topraktan çıktığı görülür. Arazi içinde uygun uzunluğu yakalamak için her 4 senede 1 defa budama yapılması önerilir. Ortalama 50 senelik ömrü olan çay çalılarını 50. seneden sonra zayıflamış ve verimsiz görmek mümkündür.
Çay Kış Soğuklarına Dayanıklı Mıdır?
Karadeniz iklimi, ılıman ve yağışlıdır. Karlı kış günlerinin de yaşandığı bu coğrafyada çay kolayca yetişir. Ancak sert ve kuru kış günleri çay için uygun değildir. Bu nedenle çay tarımı için sert soğukların uygun olduğu söylenemez. Ilık ve yağışla geçen soğuk dönemler çaya zarar vermez. Ancak don olayı ve buzlanma uzun süre yaşanırsa; çay bitkilerinden alınacak verim yarıya düşebilir.
İlginizi çekebilir: Çay Kaç Kalori?
Patlıcan Hangi Mevsimde, Nasıl Yetişir?
Türkiye’de En Çok Fındık Nerede Yetişir?
Türkiye’de Pamuk En Çok Nerede Yetişir?
Evde İstiridye (Kavak) Mantarı Nasıl Yetiştirilir?
Armut Hangi Mevsimde Yetişir, Ne Zaman Çıkar?
--
Nefis Yemek Tarifleri WhatsApp kanalı açıldı, hemen siz de katılın.
5 milyon'dan fazla kişinin takip ettiği Youtube kanalımızda videolu tariflerimizi bulabilirsiniz.
15 milyondan fazla kişinin indirdiği Nefis Yemek Tarifleri uygulaması ile 850.000'den fazla denenmiş tarif her zaman yanınızda. Hemen siz de indirin.
İlk yorumu sen yaz.
Yaptığın yorumlarla diğerlerine yardımcı ol.