Orfoz Nedir? Orfoz Balığı Yenir Mi, Nasıl Pişirilir? Avı ve Özellikleri

Eti Çok Lezzetli Ama Türü Tehlikede: Orfoz Balığı

Levreğin uzaktan akrabası olan ve Hani türünde yer alan orfoz balığı özellikleri itibariyle gözde balık türlerinden biridir. Farklı türleri bulunan orfoz balığı Akdeniz’de ve Ege Denizi’nin güney kıyılarında bulunur. Soyu tükenmekte olduğundan Türkiye kıyılarında orfoz yasağı uygulanır.

70 cm’den 1.5 metreye kadar değişen boylarda olabilen orfoz avı sınırlandırılmış balıklar arasında yer alır. Etobur olan ve yaşadığı bölgelerde besin zincirinin tepesinde bulunan orfoz, zıpkınlarla bilinçsiz avlanma nedeniyle ciddi popülasyon kaybına uğramıştır.

Orfoz Nedir?

Balıkçı tezgâhlarında pek sık görülmeyen orfoz balığı, gelişmiş türlerinde 40, hatta 60 kilo ağırlığa kadar ulaşabilir. Akdeniz ile Ege’nin güney sularında bulunan Orfoz balığı, dünyada ise Atlantik Okyanusu’nun her iki yakasındaki kıyılarında, Akdeniz’in güney kıyılarında yaygın olarak görülebilir. Çok nadir olarak Marmara Denizi’nde rastlandığı da olmuştur.

Orfoz balığı özellikleri bakımından yaklaşık 50-60 yıl yaşayabilen özel bir balık türüdür. Yaşadığı her yıl 1 kilo aldığı söylenir. Bilimsel ismi Epinephelus marginatus olan Orfoz balığının “Kara”, “Taş Hanisi” ve “Arap” gibi farklı yöresel isimleri ve farklı türleri de bulunur.

Kayalık bölgeleri seven balık, büyük kafası ve dikenli yüzgeçleri ile desenli bir deriye sahiptir. Desenli derisi ve füme rengi sırtı sayesinde çok iyi kamufle olabilir. Tehlike anında kayaların altına açtığı oyuklara gizlenir. Yaşça küçük orfozlar 20-100 metre arası derinlikleri tercih ederken, yaşlı orfozlar 50-300 metre arası derinliklerde yaşar.

Çift cinsiyetli olan ve yalnız yaşayan orfozlar, kabuklular ve yumuşakçaları yiyerek beslenir. Kayaların altına açtıkları oyuklarla küçük balıkların üremesi ve büyümesi için elverişli bölgeler oluşturur. Hermafrodit özellikteki orfozlar, hayatlarına dişi olarak başlar ve cinsel olgunluğa eriştiğinde de dişidir. 18 yaşından itibaren ise kadın cinsel organları yok olarak erkeğe dönüşür ve kalan ömrünü erkek olarak geçirir.

Orfoz Balığı Yenir Mi? Nasıl Avlanır?

Son yıllarda fazla yaygın olmadığından “Orfoz balığı yenir mi” diye düşünülebilir. Orfoz balığının eti oldukça lezzetlidir ve bu yüzden yaygın biçimde avlanır. Dikenli yüzgeçleri ve kalın pullu bir derisi olan orfoz avı için genellikle zıpkınlar kullanılır.

Orfozlar yalnız yaşadıkları ve sayıları eskisi kadar çok olmadığı için lüfer, uskumru, palamut gibi balıkçı tezgâhlarında yoğun olarak görülmez. Yaz ayları üreme dönemi olduğu için orfoz yasağı uygulanır. Sonbahar aylarında ise ağ, olta ve zıpkın gibi yöntemlerle orfoz avı yapılır.

Orfoz Yasağı: Ticari ve Amatör Amaçlı Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Tebliğler çerçevesinde uygulanır ve orfoz yasağı ile avlanma sınırlandırılır. Orfoz balığı ağa takıldığında dahi denize bırakılması gerekir. Orfoz yasağı Akdeniz’in Avrupa kıyılarının tümünde etkili biçimde uygulanır. Orfoz balığı bir evi olan ve bu evin civarında ömrünü geçiren bir balık olduğu için avlanması kolaydır. Balıkçılar tarafından saf bir balık olarak nitelendirilen orfozlar, merakları nedeniyle hızlı kaçmazlar ve kolay hedef olabilirler.

Orfoz Balığı Nasıl Temizlenir?

Yassı ve oval bir şekle sahip olan orfozun kalın derisi pullarla kaplıdır. Farklı boylarda ve birbirine birleşik iki sırt yüzgeci bulunan balığın başı, sırtı ve yanlarında özel yeşilimsi, sarı lekeler ve dikey bantlar yer alır. Balığın çok daha başarılı biçimde kamufle olmasını sağlayan bu lekeler, ölünce kendiliğinden kaybolur.

• Solungaç kapakları dikenli ve kuyruk yüzgeci yuvarlak olan orfoz balığını temizlemek kolay değildir. Pullarının çok iyi temizlenmesi gerekir ve temizlendikten sonra 1 gün buzdolabında bekletilmesi tavsiye edilir.
• Orfoz balığı temizlemenin püf noktalarından biri pullarını temizlemeden önce balığın ılık suda bir süre bekletilmesidir. Böyle yapıldığında pullar daha kolay biçimde kazınabilir.
• Pullar iyice temizlendikten sonra fileto bıçağı ile yaprak biçiminde açılan ve iri kemiği çıkarılan orfoz balığının kafası da tavuk makası ile kesilebilir.
• İç organları tamamen çıkarılan ve kanlı bölümleri bütünüyle temizlenen orfoz balığının dinlendirilmeden önce tuzlanması da gerekir.

Orfoz Balığı Nasıl Pişirilir?

• Fırında Orfoz: Hem daha sağlıklı, hem lezzetli olan fırında orfoz balığı tarifi yapması pratik bir yemektir. Fırında orfoz, özel soslar ile birlikte pişirilir. Püre haline getirilen domatesler ile sotelenmiş soğan ve sarımsak ile pişirilen fırında orfoz balığında hindistan cevizi yağı kullanılır. Sos balığın üzerine dökülür ve sonrasında un ve kaşar karışımı balıkların üzerine konulur. Tercih edilen baharatlar da eklendikten sonra, yarım saat kadar pişirilir.
• Orfoz Buğulama: Orfoz buğulama için öncelikle ince uzun doğranmış soğanlar tereyağı ve zeytinyağı karışımında kavrulur. Tercihe göre biraz salça eklenebilir. Tuz ve karabiber konulduktan sonra balıklar da konulur ve 30 dakika kısık ateşte pişirilir. Sunum yaparken de önce balıklar servis tabağına konulur, sonra üzerine salçalı sos dökülür. Sunum sırasında maydanoz ve limon da kullanılabilir.
• Orfoz Izgara: Yaşı genç olan orfozlar daha yağlı olduklarından ızgarada oldukça lezzetli sonuçlar verir. Sağlam ve diri bir ete sahip olan orfoz balığı, ızgaralık hale getirildikten sonra damak tadına uygun biçimde pişirilir ve uygun yiyeceklerle birlikte servis edilir. Orfoz ızgara yapmadan önce etin doğru biçimde marine edilmesi tavsiye edilir.
• Orfoz Şiş: Orfoz balığı eti ızgaranın yanı sıra şiş olarak pişirmeye de uygundur. Fileto halindeki orfozlar, şişe dizilecek boyutlarda kesilir ve bir kapta zeytinyağı ve tuza bulanır. Bir saat kadar buzdolabında bekletilir. Bu esnada domates, biber, sarımsak, taze soğan, tuz ve karabiber blenderdan geçirilerek sos haline getirilir. Biraz una bulanan orfozlar önce şişe dizilir, ardından sos üzerine sürülür. Şişe dizerken limon ve defne yaprağı da eklenir.
• Diğer Pişirme Yolları: Orfoz balığı tarifi arayanlar, balığın sıkı ve diri etiyle farklı pişirme seçeneklerine de başvurabilir. Örneğin, fasulye pilaki orfoz balığı ile birlikte yapılabilir. Fırında tuz içinde pişirme yöntemi de orfoz balığında çok iyi sonuç verir. Tavada kızartma da yapılabilir. Orfoz balığı etinin yapısı sayesinde haşlama ya da çorba olarak da tüketilebilir.

Orfoz Balığı Fiyatları Ne Kadar? Mevsimi Ne Zaman?

Orfoz balığı için haziran ve ağustos ayları arası üreme mevsimidir. Eylül ayından itibaren sonbahar boyunca orfoz avı yapılabilir. Kış aylarına yaklaştıkça yağlanır ve balık etinin lezzeti artar. Türkiye’de orfoz avı sınırlı tutulduğundan mutlaka doğru bilgi alınması ve kurallara uyulması gerekir.

Yaygın biçimde avlanamadığı için orfoz balığı fiyatları da nispeten yüksek bulunabilir. Mevsime ve satıldığı yere göre değişen orfoz balığı fiyatları söz konusu olabilir.

Orfoz Balığı Besin Değerleri ve Faydaları

• Orfoz, vitamin bakımından da oldukça zengin bir balıktır. A, B1, B2, B3, B6, B12 vitaminleri yoğun olarak bulunur.
• Mineral açısından da zengin olan orfoz balığının etinde demir, kalsiyum, potasyum ve çinko gibi mineraller yoğun olarak bulunur.
• Kolesterol miktarı oldukça yoğun olan olan orfoz balığı tüketilirken, kolesterole dikkat edilmesi ve aşırı tüketilmemesi tavsiye edilir. Özellikle kolesterol hastalarının bu balığı çok dikkatli tüketmesi gerekir.
• Yoğun protein kaynağı olan orfoz balığı özellikleri arasında orkinos kadar yoğun olmasa da Omega-3 yağ asidi de bulunur.
• Mevsiminde tüketildiğinde çok daha faydalı olan orfoz balığı, içerdiği kalsiyum ile kemik erimesine karşı kemik yapısını destekler.

Balığın Yanında Ne Yenir? Balıkla İyi Giden 11 Enfes Meze

Balık Kokusu Nasıl Gider? Artık Evinizde Rahatça Balık Pişirebilirsiniz!

Balık Pişirme Teknikleri: 9 Değişik Yöntem, Fark Yaratan Püf Noktaları