Doymuş Yağ Nedir? Doymuş Yağ Asitleri Zararlı Mı?

İçindekiler

Doymuş Yağ Asitleri: Sağlıklı mı Tehlikeli mi?

Yüksek enerjisi nedeniyle diyet yapanların tüketmekten kaçındıkları yağlar, vücut için önemli ve elzem besin maddeleridir. Yağların vücuttaki en önemli görevi A, E, D ve K gibi yağda eriyen vitaminlerin kullanımını sağlamaktır.

Kalp sağlığını korumaya yardımcı olur ve aynı zamanda osteoporoz riskine karşı vücutta salgılanan hormonların çalışmasını düzenler. Ayrıca organlar etrafında yer alarak vücudu darbelere karşı korur ve vücut ısısını korumaya yardımcı olur.

İnsan vücudunun fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için gerekli olan en önemli kaynak yağların bir gramı yaklaşık olarak 9 kalori içerir. Günlük olarak alınması gereken kalorinin en az %25-30’u yağlardan gelmelidir.

Tüketim miktarı kadar tüketilen yağın cinsi de oldukça önemlidir: Yağlar içeriğinde bulunan karbon sayıları ve karbonlar arasındaki çift bağ durumuna göre sınıflandırılır. Karbon sayısına göre uzun, orta ya da kısa zincirli olarak 3’e ayrılan yağ asitleri, karbonlar arasındaki çift bağa göre doymuş yağ doymamış yağ olarak ikiye ayrılır.

Yağ depolama kapasitesi sınırsız olan vücut besinlerle aldığı yağı enerji olarak kullanır ve fazlasını depolar. Gereksinim gördüğünde depo yağları kullanır.

Doymuş Yağ Nedir?

Hidrojen açısından zengin olan doymuş yağ asitleri yapısında yer alan karbonlar arasında tek bağ bulunur. Doymuş yağ asitlerinin gliserol ile birleşmesi doymuş yağları oluşturur. Tereyağında bulunan ve kendine has aromasını yaratan doymuş yağ asidi bütirik asit, Araşidonik asit, Sitrik asit, Palmitik asit, Miristik asit, Laurik asit doymuş yağlara örnek olarak verilebilir.

Doymuş yağ çeşitleri katı ya da yarı katı halde besinlerde bulunur. Doymuş yağları meydana getiren yağ asitlerinin zincirlerini oluşturan karbon bağlarının tamamı hidrojenle bağlıdır. Besinlerle hiç doymuş yağ alınmasa da vücut protein ve karbonhidrat metabolizması sonucu oluşan moleküllerden doymuş yağ sentezleyebilir. Vücut için elzem bir yağ asidi olmadığından dolayı besinlerle alınmaması önemli bir eksiklik değildir.

Peki, zeytinyağı doymuş yağ mıdır? Zeytinyağı çoklu doymamış yağ asidi, tekli doymamış yağ asidi ve %14 oranında da doymuş yağ asidi içeren bir yağ çeşididir. Vücut fonksiyonlarının düzenli olarak yerine getirebilmesinde önemli fonksiyonları olan zeytinyağı aşırı tüketildiğinde içeriğindeki doymuş yağ asitleri nedeniyle zararlı olabilir. Yüksek kalorisi nedeniyle kilo alımına sebep olabilir ve ayrıca iltihaplanmayı arttırabilir. Kan damarlarında tıkanmaya neden olarak kanın akışkanlığını azaltır ve damar sertliği gibi problemlere neden olabilir.

Genellikle hayvansal kaynaklı gıdalarda bulunan, aşırı tüketimi sonucunda kalp ve damar hastalıklarına neden olan, uzun sürekli tüketimde ciddi kilo alımı oluşturan bir yağ türüdür. Besinlerde sık sık bulunur.

Doymuş Yağların Özellikleri Nelerdir?

Doymuş yağların içeriğindeki tüm karbon atomları hidrojenle doldurulmuştur. Bu nedenle oda sıcaklığında katı ya da yarı katı halde bulunurlar. Vücut tarafından metabolize edilmeleri uzun zaman alır.

Doymuş yağların özellikleri nedeniyle enerji olarak kullanılmak yerine depo edilmeye daha uygundur. Uygun koşullarda muhafaza edilmediklerinde patojen bakteriler nedeniyle çok çabuk bozulabilen doymuş yağlar, buzdolabında ya da serin, nem almayan, karanlık alanlarda ağzı kapalı olarak saklanmalıdır.

Oda sıcaklığında saklanan doymuş yağlar sıcaklık ve bakterilerin etkisi ile gliserol ve yağ asitlerine parçalanır. Açığa çıkan yağ asitleri bakterilerin desteği ile farklı bileşikler oluşturur. Oluşan yeni bileşikler yağın tadını acılaştırır ve aynı zamanda lezzetini bozarak sağlığı tehdit edebilir.

Doymuş yağlar yüksek ısıya maruz kaldığında yapısını değiştirir. Dumanlanma ya da yanma olarak adlandırılan bu durum karşısında doymuş yağlar yağ asitleri ve gliserole ayrılır ve yeni bileşikler oluşturur. Oluşan bu yeni bileşenler insan sağlığını tehdit eden kanserojen maddelerdir. Bu nedenle doymuş yağlar ile pişirilen yemeklerin düşük ısıda ve yavaş yavaş pişirilmesi önerilir.

Doymuş Yağ Hangi Besinlerde Bulunur?

Hayvansal kaynaklı besinlerde yüksek oranda doymuş yağ asidi bulunmasına rağmen hemen hemen tüm yağlar az miktarda da olsa doymuş ve doymamış yağ asitlerinin her ikisini de içerir.

Dana, koyun, sığır ve keçi eti başta olmak üzere her çeşit kırmızı et doymuş yağ açısından zengin bir kaynaktır.
Tavuk, hindi, ördek gibi kümes hayvanlarının derileri ve sakatatlar da doymuş yağ açısından zengindir.
Tam yağlı süt kullanılarak hazırlanan peynir, kaymak, tereyağı ve yoğurt gibi besinler ile yumurta sarısı da doymuş yağ kaynağıdır.
Bunlara ek olarak palmiye yağı, Hindistan cevizi yağı, zeytinyağı, kuyruk yağı, hurma yağı ve kakao yağı da bitkisel kaynaklı doymuş yağ içeren besinler arasında yer alır.
Ayrıca yer fıstığı yağı, soya yağı, kanola yağı, ayçiçeği yağı ve zeytinyağı da az miktarda bile olsa doymuş yağ içerir.

Peki, doymuş yağ helal mi? Ülkemizde genel olarak tüketilen etler helal kesilen ve dinen izin verilmiş hayvanlardan elde edilir. Dini açıdan uygun olmayan domuz eti de doymuş yağ açısından zengin bir besindir. Ancak satın alınan ürünlerde domuz eti ibaresi yer almıyor ise dini açıdan herhangi bir sorun teşkil etmez.

İlginizi çekebilir: Aspir Yağı Faydaları Nelerdir? Nasıl Kullanılır?

Doymuş Yağ Zararlı Mı?

Sağlıklı bir beslenme programında doymuş ve doymamış yağların alınması önemlidir. Dikkat edilmesi gereken nokta ise bu yağların miktarıdır. Günlük olarak alınan enerjinin %10’unun katı yağlardan yani doymuş yağlardan alınması uygundur.

Önerilen miktarın üzerinde alınan doymuş yağlar kalp ve damar hastalıklarına yakalanma riskini arttırabilir. Doymuş yağlar vücutta kötü kolesterol olarak bilinen LDL’nin artmasına ve damarlarda birikmesine neden olur. Aynı zamanda vücut total kolesterolü de yükselir. Damarlarda biriken kolesterol kalbe giden kan akışını azaltarak kalbi yorar ve kalp krizi riskini artırır. Aynı zamanda damarlarda biriken kolesterol kan basıncında da artışa sebep olur ve yüksek tansiyon riskini artırır.

İnsülin direnci gelişimine neden olarak tip 2 diyabet ve obezite gibi sağlık sorunları oluşturabilir. Ayrıca yüksek oranda tüketilen doymuş yağların metabolizması sonucu oluşan serbest radikaller kanser hücresi oluşumunu destekler. Hayvansal kaynaklı besinlerde yüksek oranda doymuş yağ bulunduğundan dolayı et ile hazırlanan yemeklere ekstradan yağ eklenmemesi gerekir.

Hayvansal kaynaklı besinlerin aşırı tüketimi yüksek protein alınmasına da neden olur. Bu durum böbrek hastalıklarına, gut gibi eklem hastalıklarına yakalanma riskini de artırır. Vücuttaki fazla suyun birikmesini sağlayarak ödem oluşması da doymuş yağın zararları arasında sayılabilir.

İlginizi çekebilir: Mısırözü Yağı Mı Ayçiçek Yağı Mı Sağlıklı?

Doymuş Yağ Kilo Yapar mı?

Doymuş yağların da diğer yağ çeşitlerinde olduğu gibi 1 gramı 9 kaloridir. Sağlıklı bir diyet programında günlük olarak alınan kalorinin en fazla %10’u doymuş yağlardan gelmelidir. Ortalama günlük olarak 2000 kalori alan bir kişinin diyetinde, doymuş yağdan gelen kalori miktarı en fazla 140 olabilir. Bu miktar göz önüne alınarak günlük alınması gereken maksimum doymuş yağ miktarı 15-20 gram arasında olmalıdır. Yüksek oranda kalori içerdiğinden dolayı önerilen miktarın üzerinde doymuş yağ tüketmek fazla yağın depolanmasına neden olur.

Metabolize edilmesi oldukça zor olan doymuş yağlar özellikle bölgesel o kilo almanın en önemli nedenidir. Yağ dokusu toksin maddelerin ve vücuttaki fazla suyun en kolay yerleştiği alanlardır. Yağ dokusu arttıkça vücuttaki toksin madde miktarı ve ödem de artar. Toksin maddeler ve ödem vücudun metabolizma hızını yavaşlatır. Aynı zamanda insülin direnci oluşturarak iştah merkezini etkiler. İnsülin direnci sonucunda tokluk merkezi görevini tam olarak yerine getiremez ve daha fazla yeme isteği ortaya çıkar.

İlginizi çekebilir: Sade Yağ Nedir? Nasıl Yapılır? Tarifli Anlatımı

Doymuş Yağ Türleri Neden Zararlı?

Bu sorunuza şöyle yanıt vermek daha doğru olacaktır: Doymuş yağlar, kalbe giden damarların kolayca ve kısa sürede tıkanmasına neden oluyor. Kalbinize giden damarların hasar görmesi ve tıkanması ise birçok ciddi hastalığı meydana getiriyor. Bu nedenle doymuş yağ tüketimi, sağlığınızı ciddi oranda etkileyeceğinden zararlı besinler grubunda yer almaktadır.

Besinlerin Doymuş Yağ İçerdiğini Nasıl Anlarız?

Besinleri bilinçli tüketmek istediğinizde aldığınız her ürünün içeriğine birkaç dakika göz atmanız önerilir. Çünkü içerik kısmında hangi yağı ne kadar barındırdığını görebilirsiniz. Özellikle de sağlıklı beslenmek adına doymuş yağlardan kaçıyorsanız, etiket okuma alışkanlığını kazanmalısınız. İçerik kısmında margarin, deri yağı, palm yağı, tam yağlı mandıra hayvanlarının yağı yer alıyorsa doymuş yağ içermektedir.

İlginizi çekebilir: Kızartma Yağı Neden Köpürür, Kaç Kere Kullanılır?