5 Temel Sos İsimleri: Hazırlanışı, Püf Noktaları ve Kullanıldığı Tarifler

İçindekiler

Tüm Detaylarıyla Gastronominin 5 Temel Sosu

Sos nedir? Yemeklere ilave bir lezzet katan ve bir aşçılık terimi olan sos, yemeklerin hazırlanmasında ya da yemeklerin servisi sırasında kullanılan sıvı ya da yarı katı haldeki karışımlardır.
Sosların en büyük özelliği tek başlarına değil; ana yemeğe aroma, lezzet ya da görsellik katmak üzere kullanılmasıdır. Bunlara ek olarak soslar yutmayı kolaylaştırıcı etkisi ile de ön plana çıkar.
Geçmiş Roma İmparatorluğu’na kadar dayanan sos çeşitlerinin o dönemde yaşayan ve ünlü bir mutfak uzmanı olan Apicius tarafından icat edildiği düşünülmektedir. Hatta bugün sos denildiğinde akla ilk gelen ülke Fransa olsa da Apicius’un sadece soslar üzerine yazdığı De Condituris isimli kitabından ötürü sosun ana vatanının İtalya olduğu savunulur.
Fransa krallarından biri ile evlenen bir İtalyan prensesi ile birlikte sos kültürünün Fransa’da yayıldığı söylenir. Bu nedenle sos çeşitleri isimleri genellikle Fransız kökenlidir.
Ülkemizde sos genellikle yemekler yapılırken kullanılır. Bir anlamda yemeklerin suları, sosları olarak düşünülebilir.

5 Temel Sos: Malzemeleri, Hazırlanışı, Püf Noktaları ve Kullanıldığı Yemekler

Gastronomi dünyasında kullanılan 5 temel sos vardır. Diğer tüm sos çeşitleri bu 5 ana sosun türevi olarak düşünülebilir:

Bu soslardan dördü klasik Fransız mutfağının kurucusu olarak bilinen ünlü şef Marie-Antoine Careme,
1 tanesi de bir diğer ünlü şef Auguste Escoffier tarafından bulunmuştur.
Beşamel, domates, espanyol ve velute sos, Marie-Antoine Careme’in,
Hollandes sos ise Auguste Escoffier’in icadıdır.

1) Beşamel Sos

Malzemeler

1 çorba kaşığı un
Yarım çorba kaşığı tereyağı
1 çay kaşığı tuz
1 çay kaşığı karabiber
1 çay kaşığı muskat rendesi
2 su bardağı süt ile hazırlanan beşamel sos krem rengindedir.

Hazırlanışı

Tavanın içine tereyağı koyulur ve kısık ateşte yakmadan eritilir.
İçine un eklenerek unun rengi hafif değişene ve kokmaya başlayana kadar kavrulur.
Kavurma işleminden sonra bir yandan un ve tereyağı karışımı çırpılır bir yandan da azar azar süt ilave edilir.
Daha sonra muskat rendesi, tuz ve karabiber eklenerek karıştırılır.
Sos hafif yoğunlaşıncaya kadar kısık ateşte karıştırılarak pişirilir.

Püf Noktaları

Beşamel sosun istenilen kıvamda olması için devamlı karıştırılması gerekir. Sosa eklenen sütün ısıtılmış olması ve azar azar tavaya dökülmesi önemlidir. Ayrıca unun kavurma süresi de önemlidir. Un kokusu çıkana kadar kavrulmalıdır zira az ya da fazla kavurma sosun kıvamını ve aromasını etkileyebilir.

Kullanıldığı Yemekler

Et, tavuk, balık ve sebze yemeklerinde kullanılır. Özellikle lazanya, et ve tavuk soteleri, sebze haşlama ya da fırınlamalarda sevilen bir sostur.

Tarif için: Beşamel Sos

2) Espanyol Sos

Malzemeler

3 kilogram ufaltılmış sığır kemiği
300 gram tereyağı
150 gram kuru soğan
150 gram havuç
1 demet maydanoz
1 diş sarımsak
175 gram un
200 gram domates salçası
5 litre su ile hazırlanan Espanyol sos kahve rengindedir.

Hazırlanışı

Ufaltılmış sığır kemikleri tereyağında kızartılır ve içine un, havuç ve kuru soğan eklenerek pembeleşinceye kadar kavrulur.
Kavrulan malzemelere salça eklenir ve karıştırılır.
Birkaç saniye daha kavrulduktan sonra içine su eklenir ve daha sonra maydanoz ve sarımsak da eklenerek 4-5 saat kaynamaya bırakılır.
Son olarak süzgeçten geçirilen sos kullanıma hazırdır.

Püf Noktaları

Espanyol sosa kendine özgü kahverengi rengi veren kavrulmuş undur. Unu kahverengi renk alıncaya kadar kavurmak sosun kıvamı açısından oldukça önemlidir.

Kullanıldığı Yemekler

Özellikle kırmızı etler ile birlikte kullanılan Espanyol sos ile fırında güveç yapılabilir. Espanyol sosu fırında bonfile, fırında incik, fırında pirzola gibi yemeklerle kullanabilirsiniz.

3) Velute Sos

Malzemeler

500 mililitre tavuk suyu
1 yemek kaşığı un
1 yemek kaşığı tereyağı
Tuz
Pırasanın beyaz kısımları
Kuru soğan
1 diş sarımsak
4-5 tane karabiber
2 dal taze kekik
1 defne yaprağı
3-4 dal maydanoz kullanılan velute sos beyaz renklidir.

Hazırlanışı

Sos tenceresinde tereyağı eritilir ve içerisine doğranmış pırasa ve kuru soğan eklenerek hafif renkleri soluncaya kadar kavrulur.
Kavrulan pırasa ve kuru soğana un ilave edilir ve kokusu çıkıncaya kadar kavurmaya devam edilir.
Daha sonra tavuk suyu eklenir ve çırpma teli ile sürekli çırpılarak unun topaklanması önlenir.
Yüksek ateşte kaynayana kadar karıştırıldıktan sonra içine maydanoz sapı, defne yaprağı, kekik, tane karabiber ve 1 diş sarımsak eklenir ve kısık ateşte birkaç dakika daha kaynatılır.

Püf Noktaları

Velute sosu hazırlarken unun topaklanmaması için sürekli karıştırılması gerekir. Velute sosa tavuk suyu yerine balık ya da et suyu da kullanılabilir.

Kullanıldığı Yemekler

Hafif bir sos olan velute sos genellikle tavuk ve sebze yemeklerinde kullanılır. Yağ oranı düşük olduğu için fırından kuru bir şekilde çıkan tavuk göğüsün üzerine eklenir. Balık suyu eklenerek hazırlanan velute sosu balık ızgara ya da fırında balık yemeklerinde, et suyu hazırlanarak hazırlanan velute sosu ızgara ve fırında etlerde kullanılır.

4) Domates Sosu

Malzemeler

1 adet kuru soğan
1 adet kereviz sapı
1 adet havuç
6 adet domates
2 yemek kaşığı sıvı yağ
1 yemek kaşığı tereyağı
Tuz
Karabiber
1 tutam şeker kullanılarak hazırlanan domates sosu kırmızı renklidir.

Hazırlanışı

Kuru soğan ve kereviz sapı ince ince doğranır.
Havuç rendelenir ve bu malzemeler yağda kavrulur.
Daha sonra üzerlerine kabukları soyulmuş ve doğranmış domates eklenir.
Tuz, şeker ve karabiber eklenerek yaklaşık 2 saat ağzı kapatılarak kısık ateşte pişirilir.

Püf Noktaları

Yemek sos isimleri arasında en popüleri olan domates sosu yaparken suyunun tamamen çekilmiş olması gerekir.

Kullanıldığı Yemekler

Domates sosu et, tavuk, balık ve sebze yemeklerinde kullanılır. Makarna ve pizza gibi yemekleri lezzetlendirir.

Tarif için: Domates Sosu

5) Hollandez Sosu

Malzemeler

3 adet yumurta sarısı
125 gram tereyağı
1 yemek kaşığı limon suyu
2 yemek kaşığı soğuk su
1 çay kaşığı tuz
Yarım çay kaşığı karabiber kullanılarak hazırlanan hollandez sosu sarı renklidir.

Hazırlanışı

Yumurta sarıları, soğuk su ve limon suyu cam bir kasede çırpılır.
Aynı yönde çırpılmasına dikkat edilmelidir.
Benmari usulü hafif kaynamış sıcak suyun üzerine cam kâse oturtulur ve çırpma işlemine devam edilir.
Yumurta sarıları krema kıvamını aldığında kâse tezgâhın üzerine alınır ve bir süre bekletildikten sonra eritilmiş ancak ılık olan tereyağı yavaş yavaş kâseye dökülür.
Karışım krema kıvamına gelince servis edilir.

Püf Noktaları

Hollandez sosu için kullanılan tereyağını arıtılmış halde kullanmak sosun kıvamını ve lezzetini arttırır. Tereyağı küçük bir sos tenceresine alınır ve kısık ateşte yakılmadan ve fazla köpürtülmeden eritilir. Üzerinde yer alan beyaz süt köpükleri kaşık yardımıyla alınır ve eritilen tereyağı süzgeçten geçirilerek yumurtalara eklenir.

Kullanıldığı Yemekler

Özellikle kahvaltılarda yumurtaların üzerine dökülen hollandez sosu balık ve sebze yemeklerinde de sık sık kullanılır. Hollandez soslu ıstakoz, hollandez soslu somon, hollandez soslu kuşkonmaz gibi yemekler sevilen hollandez soslu yemeklerdir.

Tarif için: Hollandez Sos

Sos Çeşitleri ile Hazırlanan 12 Çarpıcı Tarif

1) Deneyin, Vazgeçemeyeceksiniz: Beşamel Soslu Mantarlı Patates Oturtma

Fransa kökenli bir sos olan beşamel sos kullanılarak hazırlanan beşamel soslu mantarlı patates oturtma, muhteşem lezzeti ile sofraların baş tacı olmaya adaydır. Patates, mantar, kıyma, soğan ve salçanın üzerine eklenen beşamel sos ve kaşarın mükemmel uyumu sayesinde misafirlerinize esiz bir sofra hazırlayabilirsiniz. Beşamel Soslu Mantarlı Patatesli Oturtma

2) Karnabahar Hiç Bu Kadar Lezzetli Olmamıştı: Beşamel Soslu Karnabahar

Kendine özgü lezzetiyle kış sofralarının vazgeçilmez sebzelerinden biri olan karnabahar, beşamel sosu ile birlikte enfes bir lezzete sahip olur. Yanında çorba ve salata ile birlikte sağlıklı bir öğün oluşturabileceğiniz yemek pratik ve kolay yapımı sayesinde zamandan kazanmanızı da sağlar. Fırında Beşamel Soslu Karnabahar

3) Hem Lezzetli Hem Sağlıklı: Garnitürlü Beşamel Soslu Tavuk Sote

Tavuk göğüs, bezelye, patates, havuç, kuru soğan, kırmızı taze biber ve baharatlar kullanılarak hazırlanan tavuk sotenin üzerine beşamel sos dökülür ve fırına atılır. Fırından çıkan tavuğun üstüne kaşar rendelenir. Mükemmel bir lezzete sahip olan garnitürlü beşamel soslu tavuk sote gerek lezzeti gerekse sağlıklı oluşu sayesinde sofraların vazgeçilmez lezzetidir. Garnitürlü Beşamel Soslu Tavuk Sote

4) Buharda Sebzenin Hollandez Sosla Buluşması: Hollandez Sos Eşliğinde Buharda Sebzeler

Brokoli, karnabahar, patates, havuç bezelye gibi birbirinden lezzetli ve vitaminli sebzeler ile hollandez sosun birleşiminden oluşan yemeğin hazırlanması oldukça pratiktir. Sebzeler buharda pişirildiği için vitamin ve mineral açısından oldukça zengindir. Özellikle sebze yemekten hoşlanmayan çocuklar, bu sos sayesinde sebze yemeklerini sevebilir. Genellikle ana yemeklerin yanına yardımcı yemek olarak kullanılan Hollandez sos eşliğinde buharda sebzeler et yemeklerinin yanına yakışır. Hollandaise Sos Eşliğinde Buharda Sebzeler

Tarif: Hollandaise Sos Eşliğinde Buharda Sebzeler

5) Sıra Dışı Lezzet Arayanlar İçin: Hollandez Soslu Istakoz Kuyruğu

Yemeklerde kullanılan 5 ana sostan biri olan Hollandez sosu kullanılarak hazırlanan ıstakoz kuyruğu, sıra dışı yemek yapmaktan hoşlananların favorisidir. Kuşkonmaz, chia tohumu ve süt ile hazırlanan ıstakoz kuyruğuna eklenen Hollandez sosu ile misafirlerinize oldukça farklı ve lezzetli bir akşam yemeği sunabilirsiniz. Hollandez Soslu Istakoz Kuyruğu

6) İtalyan Mutfağını Evinize Getirin: Kıymalı Domates Soslu Gnocchi

Patates, un, yumurta ve tuz kullanılarak hazırlanan hamuru ile farklı bir lezzete imzasını atan ve İtalyanların ünlü gnocchisini kıymalı domates sosu ile evlerinizde de kolayca yapabilirsiniz. Kıyma, sarımsak, soğan, domates ve biber salçası ve fesleğen, karabiber gibi baharat çeşitleriyle hazırlanan domates sosu ile lezzetine lezzet eklenen kıymalı domates soslu gnocchi hem doyurucu hem de lezzetli bir öğün hazırlamanıza yardımcı olur. Kıymalı Domates Soslu Gnocchi

7) Bu Sos Makarnaya Çok Yakıştı: Domates Soslu Makarna

Dünyada ve ülkemizde en çok sevilen yemeklerinden biri olan makarna, domates, sarımsak, tereyağı, zeytinyağı ve baharatlarla hazırlanan domates sosu ile iştah açar. Özellikle çocukların en sevdiği yemeklerin başına çeken makarnayı domates sos ile hazırlayarak hem besleyici hem de lezzetli öğünler hazırlayabilirsiniz. Domates Soslu Makarna

8) Lezzetli Sabahlar İçin: Kahvaltılık Domates Soslu Sosis

Günün en önemli öğünü olan kahvaltıyı çeşitlendirmek ve daha lezzetli ve iştah açıcı hale getirmek için kahvaltılık domates soslu sosis hazırlayabilirsiniz. Sosis, domates, yeşil biber, kaşar peyniri, baharat ve maydanoz kullanılarak hazırlanan kahvaltılık pratik ve kolay yapımı sayesinde zamandan da tasarruf etmenizi sağlar. Kahvaltılık Domates Soslu Sosis

9) Fransız Mutfağını Evinize Taşıyın: Demi Glace Soslu Dana İncik

Fransız mutfağının ana soslarından biri olan demi glace sos ile hazırlanan dana inciğin damaklarda bıraktığı lezzeti unutmak mümkün değildir. Kendine özgü bir aromaya sahip olan sos ile dana inciğin mükemmel buluşmasını hem misafirleriniz hem de kendiniz için hazırlayabilir, sofranızı şenlendirebilirsiniz. Demi Glace Soslu Dana İncik

10) Daha Lezzetli Köfte ve Etler İçin: Kahverengi Sos (Köfte ve Et Sosu)

Tereyağı, un, krema, soya sosu ile hazırlanan ve oldukça pratik bir sos olan kahverengi sos ile et yemeklerinizi ve köftelerini daha lezzetli bir hale getirebilirsiniz. Özellikle kuru köfte ve ızgara ya da haşlama etler ile mükemmel bir uyum sergileyen kahverengi sos sayesinde damaklardaki kalıcı lezzetlere imzanızı atabilirsiniz. Kahverengi Sos (Köfte ve Et Sosu)

Tarif: Kahverengi Sos (Köfte ve Et Sosu)

11) Mutfakta Paris Esintisi: Cafe de Paris Soslu Bonfile / Biftek / Tavuk

1930’lu yıllarda İsviçre’nin Cenevre kentinde yer alan Cafe de Paris adlı restoranda kullanılan sos, bugün tüm dünya tarafından tanınır. Orijinalinde 24 adet baharatın kullanıldığı ve içeriğinin gizli olduğu sosun bir benzeri olan Cafe de Paris sosu ile bonfile, biftek ve tavuk yemeklerinizi çok daha lezzetli bir hale getirebilirsiniz. Cafe de Paris Soslu Bonfile / Biftek / Tavuk

Tarif: Cafe de Paris Soslu Bonfile / Biftek / Tavuk

12) Damaklarda Kalıcı Lezzet: Barbekü Soslu Tavuk (Tavuk Dünyası Usulü)

Pirzola tavuk, barbekü sos, soğan sarımsak, mantar, kapya biber ve baharatlar kullanılarak hazırlanan barbekü soslu tavuk, lezzetli ve sağlıklı sofraların vazgeçilmez yemekleri arasındadır. Hem sevdikleriniz hem de aileniz için barbekü soslu tavuk hazırlayabilirsiniz. Barbekü Soslu Tavuk (Tavuk Dünyası Usulü)